'Zij rookte, dronk, smeet met geld en stierf
uiteindelijk achter haar bureau'
O de voorgalerij boeken cd's dvd's sites nieuwtjes
Biografie van schrijfster Madelon Székely-Lulofs
DOOF GEERT ONNO PRINS
Madelon Székely-Lulofs (1899-1958) is een
vrijwel vergeten chroniqueur van een ver
dwenen samenleving. Frank Okker schreef
een leesbaar boek over de ooit internati
onaal beroemde schrijfster. Is zij terecht
vergeten?
De Indische letterkunde is misschien een
klein, maar wel levendig vakgebied. Vorig
jaar verschenen maar liefst twee bijzondere
biografieën: die van Conrad Busken Huet
door Olf Praamstra en Wim Willems' biogra
fie van Tjalie Robinson. Beiden zijn inmid
dels in Moesson besproken. Ook vorig jaar
verschenen, precies een halve eeuw na haar
overlijden, is Tumult, het levensverhaal van
Madelon Székely-Lulofs door Frank Okker.
Damescompartiment
Madelon Székely-Lulofs (1899-1958) behoort
bepaald niet tot het zogenoemde dames
compartiment. Ze schreef en leefde als een
vent. Bij haar niet het 'dierbare' of 'hoge
toontje' van de Literatuur met een hoofdlet
ter, maar een tamelijk directe schrijfstijl die
paste bij de harde pionierssamenlevingen die
zij bij voorkeur beschreef.
Madelon Székely-Lulofs werd in 1931 op slag
beroemd met haar 'schandaalroman' Rubber
waarin zij zonder terughouding het plan
tersleven in Deli beschreef. Haar streven om
'eerlijk' te beschrijven, werd haar in koloniale
kringen flink kwalijk genomen. Vooral de
beruchte journalist en koloniale diehard H.C.
Zentgraaff had het op Székely-Lulofs voor
zien, bang als hij was - en velen met hem -
voor het prestige van Nederlands-Indië. Toen
vonden velen dat Deli in diskrediet werd
gebracht, nu vinden we haar benadering
juist integer, doorleefd, met een duidelijke
en genuanceerde visie op koloniale verhou
dingen, met kennis en begrip, en zonder de
onrechtvaardige en nare kanten uit de weg
te gaan. Die volledigheid zal tegelijkertijd de
reden voor haar succes geweest zijn. Want
succesvol was ze, internationaal. Biograaf Ok
ker laat zien dat Székely-Lulofs voor de oor
log op grote voet kon leven van haar werk.
Wat de bijdrage van haar man, Laszló Székely,
precies is - behalve dan dat hij er vriendinnen
op na hield - is wat onduidelijker.
Onzettende eentonigheid
'In dezen poel van hitte, stilte en stank ligt
het bivak weerloos uitgeleverd, alleen be
schermd door prikkeldraad'. De beste roman
van Székely-Lulofs is wellicht De hongertocht,
dat zich afspeelt in Atjeh, waar Székely-Lulofs
als kind gewoond heeft: 'In Meulaboh leerde
ik lopen'. De hongertocht is gebaseerd op
ware gebeurtenissen: in 1911 verdwaalt een
strafexpeditie van onderluitenant Pieter
Nutters in het noordoosten van Atjeh. Je mag
niet verdwalen, werd hem vooraf gezegd
- zonder dat de expeditie een enigszins bruik
bare kaart meekreeg. Anderhalve maand
doolt de patrouille door het oerwoud tot
ze gered worden. Ruim één derde van de
oorspronkelijke 75 man is dan van de honger
omgekomen. Het is bijzonder knap hoe
Székely-Lulofs de extreme omstandigheden
weet te beschrijven. Hoe de kapiteinsvrouw
zich koelte toe waaiert 'die er niet is', en hoe
'de nachten als een smorend deksel over de
barakken' liggen.
Vlijtig
Madelon Székely-Lulofs was een geëmanci
peerde vrouw. Dat zie je niet alleen aan haar
foto's - met haar zelfbewuste en onafhan
kelijke uitstraling zou ze model geweest
kunnen zijn voor art deco kunstenaars als Eta
Lempke of Tamara de Lempicka - maar vooral
aan haar levensloop. Zij was een levensgenie
ter uit de roaring twenties die hield van luxe
en uitgaan. Als het erop aankwam, behield ze
het initiatief en zij was niet zachtzinnig, niet
voor anderen en niet voor zichzelf. Zij rookte,
dronk, smeet met geld en stierf uiteindelijk
achter haar bureau, overwerkt, maar zonder
zich ooit aan vals sentiment overgegeven te
hebben. Als moeder zal zij een afstandelijke
vrouw zijn geweest, zoals zij haar eigen moe
der afstandelijk vond. Haar twee dochters
uit haar eerste huwelijk moeten, ook door
de scheiding van hun ouders, een nare en
liefdeloze jeugd hebben gehad.
Het is overigens opvallend dat Okker slechts
kort stil staat bij enkele dramatische aspec
ten in Székely-Lulofs' leven: de zelfmoord van
haar vader, haar roemruchte scheiding en de
relatie met haar drie kinderen.
Madelon Székely-Lulofs had een uitstekend
gevoel voor welk onderwerp wel en welk
onderwerp niet bij haar paste. Zij beschreef
werelden die zij goed kende en die zij vervol
gens grondig bestudeerde. Zo heeft zij het
leven in bijzondere samenlevingen vastge
legd, samenlevingen die voorgoed verdwe
nen zijn. Het centrale thema in haar werk is
8 Moesson
Moesson #8 Februari.indd
27-01-2009 13:20:16
