Radio Kootwijk
s I
door Frans Leidelmeijer
Frans Leidelmeijer
WmÊ,
bespreekt iedere maand een
kunstobject dat ontstaan is
uit Europese en Indische
kruisbestuiving.
liM
Tot de Eerste Wereldoorlog wordt voor de
communicatie tussen Nederland en Indië
gebruik gemaakt van buitenlandse telegra-
fiekabels. Nederland is daarbij afhankelijk
van de verschillende landen waar de kabels
doorheen lopen. Tijdens de Eerste We
reldoorlog valt de verbinding weg, als het
eiland Yap, waar het kabelknooppunt ligt, in
handen komt van de Japanners.
Dit is de aanleiding om een eigen radiover
binding met Indië te creëren: een afstand
van 12.000 kilometer. Het Duitse bedrijf
Telefunken krijgt de opdracht om een zend
en ontvangstinstallatie te realiseren. Om
storingen in het radioverkeer te voorko
men, wordt er gekozen voor een afgelegen
gebied: het Kootwijkerzand. In Indië wordt
het Malabar bij Bandoeng, eveneens een
rustige plek.
Sfinx
Op 7 mei 1923 is het dan zover. Het radio
station wordt opengesteld. Het gebouw is
opgetrokken uit gewapend beton op advies
van Telefunken, omdat dit materiaal het
meest geschikt is voor de vestiging van
een radiostation. Het is het eerste beton
nen gebouw in Nederland, gerealiseerd
door de kundige betonconstructeur Jan
Emmen. De architect J.M. Luthmann heeft
zich voor zijn ontwerp georiënteerd op
een radiostation in Nauen, Duitsland. Ook
bezocht hij een tentoonstelling gewijd aan
het werk van de Duitse expressionistische
architect Erich Mendelssohn, beroemd om
zijn Einsteinsturm, een zonneobservatorium
in Potsdam.
Invloeden van beide gebouwen zijn te zien in
Radio Kootwijk, dat in Amsterdamse school
stijl wordt uitgevoerd. In de Amsterdamse
School wordt vaak gebruik gemaakt van
bouwbeeldhouwwerk. Boven de ingang
wordt een mannenkop geflankeerd door
twee vrouwenfiguren, die hun handen bij
hun oren houden, gemaakt door de beeld
houwer H.A. van den Eijnde.
Het gebouw heeft iets geheimzinnigs,
sfinxachtigs. Niet zo verwonderlijk, want
Luthmann heeft zich bij het ontwerpen laten
inspireren door oude Egyptische bouwkunst.
Berretty
In december 1927 wordt vanuit dit station
dan voor het eerst een radiotelefonische
boodschap verstuurd naar Indië. Herman
Salomonson, directeur van het persbureau
Aneta in Den Haag, sprak de boodschap uit
naar de ontvanger, de legendarische Domi-
Vanaf 1928 worden door parti
culieren vaak geëmotioneerde
radiogesprekken vanuit de spreek-
cabines gevoerd. De woorden 'Hallo
Bandoeng! Hier Den Haag' zijn
inmiddels gevleugelde woorden
geworden.
nique Berretty, de grote baas van Aneta in
Batavia. Dit is nog maar eenrichtingsverkeer.
Op 31 maart 1928 wordt er al over en weer
gesproken tussen prominente vertegenwoor
digers van de Nederlandse en Indische pers.
Hierna worden er ook particuliere radioge
sprekken gevoerd.
Tot 31 december 1998 is Radio Kootwijk in
bedrijf. De eigenaar KPN Telecom wil het
dan - tot afgrijzen van velen - slopen. Nu
zijn de gebouwen (naast het radiostation
zijn er ook een watertoren en verschillende
personeelsgebouwen) in bezit van de Staat
der Nederlanden. Het markante gebouw is
een monument geworden en een blijvende
herinnering aan de radioverbinding tussen
Nederland en Indië. O
iO
c
Meer lezen over Radio Kootwijk? On-
angs is er een prachtig vormgegeven
boek uitgekomen bij uitgeverij Aeneas:
Radio Kootwijk
Door Pieter Spits
Uitgeverij Aeneas: 84 pagina's (gebonden)
ISBN: 978 90 753 6592 4
Prijs: 19,95
september 2009 21
Moesson #3 september 2009.indd 21
26-08-09 09:44
