Tjalie vs.
Hella
D
Tempo Doeloe
Nederland leest... Oeroeg
Bieb Amsterdam
Bieb Rotterdam
Bieb Utrecht
gekomen. Bij een kritiek ging het voor hem
niet om de juistheid, maar om de artistieke
verrukking. Niet een groot kunstenaar tot op
het bot analyseren, maar een paar opval
lende schoonheden uit zijn werk lichten en
daar met enthousiasme over schrijven. In die
houding herkende Tjalie Robinson zich.
Van 23 oktober tot en met 20 novem
ber vindt in heel Nederland de actie
'Nederland Leest' plaats. Dit jaar vormt
Oeroeg, de novelle van Hella S. Haasse
uit 1948, het middelpunt. Oeroeg is
het verhaal van de vriendschap tussen
een Indonesische jongen en de zoon
van een Nederlandse administrateur
op een theeonderneming. Geleidelijk
groeien de jongens uit elkaar. Wanneer
de ik-figuur, de Nederlandse jongen,
na een studie in Delft terugkeert in
het Indië dat nog net geen Indonesië
is geworden, blijkt hun verwijdering
uitgegroeid te zijn tot een kloof.
Op 23 oktober verzorgt de Werkgroep Indische
Letteren een avondprogramma met lezingen
van Peter van Zonneveld, Pamela Pattynama
(over Hella Haasse) en Wim Willems (over
Tjalie Robinson). Ook wordt de nieuwe roman
van Nicolette Smabers, De man van gas en
licht, gepresenteerd. Aansluitend discussie.
Datum: Vrijdag 23 oktober 2009 van 19.30 uur
tot 22.30 uur. Plaats: Theater van het Woord
in de Centrale Openbare Bibliotheek Oosterd-
okskade 143 Amsterdam. Reserveren: 020 - 523
08 01 of klantenservice@oba.nl
26 Moesson
r
Rijstebrijbergen
Dat de geschriften van Du Perron nog altijd
als standaard golden en zowel de geschiede
nis van zijn milieu als zijn proza springlevend
bleef, bewees naar het idee van Tjalie dat hij
een kerel was. Stijl en karakter, daar ging het
om. Dus moest verhinderd worden dat de
bacil van het intellect in het levende weefsel
van de kunst terechtkwam. Want dat leidde
'tot rijstebrijbergen van pienter geklets
zonder zelfs één kalkoentje van Luilekkerland
erachter'. De stijl diende gehanteerd te wor
den als een rapier, dan viel er zelfs over het
grootste prul een boeiend stuk te schrijven.
Meesterschap toonde zich ook in de uitge
sproken afkeer van bepaalde tegenstanders,
de proleten die geen partijtje waard waren.
In de felheid van Du Perrons sympathieën
en antipathieën herkende Tjalie de Indi
sche jongen die hij ook zelf was. En juist die
houding vond hij ontbreken in het werk van
een 'Hollandse' auteur als Hella Haasse. De
kern daarvan lag volgens hem besloten in de
zinnelijkheid van een Indische jeugd. Daarin
zou een instinctieve afkeer zijn ontwikkeld
van de betweterigheid van onderwijzers uit
Holland. De nieuwkomers met hun eeuwige
benadrukking van fatsoen en netjes praten.
Uit die vroege jaren zou de antipathie van
Indische jongens tegen 'knap schrijven' zijn te
verklaren. De kern ervan lag in het voortdu-
Op 23 oktober om 17.00 uur wordt 'Nederland
Leest' in de Centrale Bibliotheek geopend met
Marion Bloem die het eerste exemplaar van
Oeroeg in ontvangst neemt. Zij wordt geïnter
viewd over haar werk, met de mogelijkheid
voor discussie en vragen. Op 29 oktober om
20.00 uur speelt K'on Tour in het Bibliotheek
theater de voorstelling Oeroeg, een eigen
tijdse toneelbewerking. In deze periode zal in
de Bibliotheek een presentatie te zien zijn van
de originele Ot Sien - prenten van Cornelis
Jetses voor de Indische schoolboekjes. Ook
worden dagelijks Indische films vertoond.
Meer informatie op
www.bibliotheek.rotterdam.nl
rende Hollandse schamperen op de kleine en
grote vreugden van het leven op straat. Die
houding zou voortkomen uit het superiori
teitsgevoel van 'allein bei uns in Holland ist
alles schön'. Het instinctieve verzet daartegen
was met de jaren alleen maar toegenomen,
zeker in contact met figuren uit de culturele
wereld in het vaderland. Uiteindelijk kwam
het erop neer dat de kunstenaar bescherming
nodig had tegen de schoolmeester.
Exotiserend
De arrogantie van de Hollander had diepe
sporen getrokken, waaruit de vechthouding
van Tjalie Robinson viel te verklaren. Zelfs in
het veranderde Indonesië van na de oorlog
zou de culturele Hollander zich nog altijd
opstellen als de leermeester. Iemand met uit
sluitend belangstelling voor uitingen van het
zogenaamd hoge en edele, dus de wajang en
gamelan. Het straatleven werd nog steeds ge
zien als een minderwaardige tijdsbesteding.
Daardoor kreeg een echte uitwisseling van
menselijke en culturele waarden geen kans.
Met als reactie: onredelijkheid en opstand.
Voldoende redenen om zo fel te reageren op
het verschijnen van Oeroeg, een novelle die
voor hem alle kenmerken vertoonde van een
exotiserende Hollandse blik. Hij was het aan
zijn stand verplicht daartegen in het geweer
te komen. In zijn kritiek stond niet de vrouw
- en haar Indisch-zijn - ter discussie, maar
haar werk. En zoals altijd bij Tjalie Robinson
gebeurde dat met een felheid die tegenstan
ders het liefst de adem benam.
Op 1 november van 12.00 - 17.00 uur presen
teert Rocky Tuhuteru een literair festijn in
de Centrale Bibliotheek Utrecht aan de Oude
gracht 167. Met veel zang, dans, cabaret en
speciale kinderactiviteiten. Special guests die
deze dag in blokken worden geïnterviewd:
Frans Lopulalan, Eddy Lie, Olympia Latupeiris-
sa, Reggie Baay, Pamela Pattynama, Peter van
Dongen, Marion Bloem, Marscha Holman en
Marjolein van Asdonck. Voor meer activiteiten
kijk op: www.bibliotheek-utrecht.nl
Voor activiteiten bij u in de buurt, benader
uw dichtstbijzijnde Openbare Bibliotheek.
Moesson #4 oktober 2009.indd 26
23-09-09 12:14
