Bloedbad in Tangerang
Het koloniale ideaal van een mo
derne, beschaafde politie versus
de realiteit van een 'groeiend
legitimiteitsprobleem'. Marieke
Bloembergen schreef een boek
over de geschiedenis van de politie
in Nederlands-Indië.
r
DOOR MARIEKE BLOEMBERGEN FOTO KITLV
Vanaf 1920, met de intrede van de veldpo
litie, streefde de koloniale staat naar een
politiemacht, waaraan de bevolking haar
vertrouwen zou kunnen schenken. Tege
lijkertijd bewees de inzet van de Politieke
Inlichtingendienst en politieke politie dat
Indië een groeiend legitimiteitsprobleem
had, en evenzeer afhankelijk was van minder
beschaafde politiemiddelen. Het ideaal van
een moderne, beschaafde politie viel lang
niet altijd te verenigen met de praktijk, zelfs
niet wanneer de beste bedoelingen aanwe
zig waren. De bloedige onderdrukking van
een ogenschijnlijk ongevaarlijke religieuze
opstand in de afdeling Tangerang (gewest
Batavia), maakte op een pijnlijke manier
duidelijk dat de veldpolitie preventief noch
repressief de orde kon handhaven en dat
zij allerminst een garantie was voor een
'beschaafde' afhandeling van zaken.
In de namiddag van 10 februari 1924 bewoog
een opmerkelijke stoet zich langs de rijstvel
den van Teloeknaga naar Tangerang. Vooraf
gegaan door acht man veldpolitie te paard,
liep een in het wit gekleed gezelschap van
39 mannen en vier vrouwen gewapend met
parang (hakmessen) en golok (kapmessen).
Hun leider, achteraan de stoet, droeg behalve
een golok een groot model politiestok. Ach
ter hem volgde een detachement van twintig
marechaussee en enkele mannen veldpolitie
voorzien van karabijn en klewang. Zij gingen
te voet onder leiding van luitenant Drost,
naast hem het hoofd van de gewestelijke
recherche van Batavia, Scheepmaker. Drie
auto's sloten de rij waarin assistent-resident
Van Helsdingen, controleur Rhemrev, mare
chausseekapitein Reterink en hoofdcommis
saris Treffers zaten.
De leider van de in het wit geklede groep
was Kaiin Bapa Kajah. Hij was een boer van
het Chinese landgoed Pangkalan en was via
het mandoerschap in sociale status omhoog
geklommen. Nu wilde hij nog hoger. Onder
invloed van een mengsel van mystieke
ideeën en economische onvrede, vermoede
lijk vooral gericht tegen de Chinese groot
grondbezitters in Tangerang, zag hij een
koningschap voor zichzelf in het verschiet.
Hij beweerde dat zijn vader, Praboe Siliwangi,
hem in een droom had opgeroepen 'de troon'
te bestijgen en had voor dit idee volgelingen
weten te winnen. Met hen wilde hij naar
Tangerang om daar de trein te nemen naar
Buitenzorg. Zijn motief maakte hem volgens
latere onderzoekers tot een vertegenwoor
diger van de zogenoemde Ratoe-Adil-bewe-
ging - een traditionele protestbeweging dus.
Een dreigende houding
In de ochtend van die tiende februari was er
een 'opstootje' in Kampong Melajoe geweest
bij de woning van de assistent-wedana van
Teloeknaga. Dertig met slag- en steekwa
pens gewapende personen hadden daar
een dreigende houding aangenomen. Wat
wilde deze groep, en hoe gevaarlijk was zij?
De assistent-wedana alarmeerde controleur
Rhemrev, die direct daarna de detachements
commandant van de veldpolitie in Tange
rang, May, had verzocht om assistentie. May
regelde dat een paardenpatrouille van acht
agenten veldpolitie en een fietspatrouille van
achttien agenten zouden worden uitgezon
den. In de twee beschikbare motoren met
zijspan begaven May en Rhemrev zich met
een hoofdagent en drie agenten, gewapend
met karabijnen, naar de assistent-wedana.
Deze troffen zij aan op zijn voorgalerij, aan
de thee, in gesprek met Kaiin Bapa Kajah. De
gewapende groep volgelingen zat links van
de woning op de grond. Omdat Kaiin Bapa
Kajah in hun ogen verward overkwam, en
de assistent-wedana meende te maken te
hebben met 'een gek', besloot de controleur
hem te kalmeren in afwachting van de extra
veldpolitie. Rond half tien verschenen de
acht agenten te paard. De fietspatrouille
kwam voor dit optreden echter te laat.
Nadat de aanwezige veldpolitie zich schuin
tegenover de volgelingen had opgesteld
belde Rhemrev assistent-resident Van Hels-
28 Moesson
Moesson #5 november 2009.indd 28
28-10-09 13:22
Demonstratie van de veldpolitie te Bondowoso
bij het 25-jarig regeringsjubileum van koningin
Wilhelmina. collectie kitlv, fotonr. 38991.
