Het dorpshoofd ondernam geen enkele
poging om Rosa te beschermen
hoewel Rosa's man hem had verteld dat
hij met haar wilde trouwen'
Troostmeisjes -
fotoboek én expositie
voorpublicatie
'Mijn man hier vond me leuk. Ik was net van
school af en terug in de kampong. Hij wilde
verkering met mij, maar anderen vonden
dat niet goed. Het dorpshoofd wilde dat
mijn man met een meisje uit zijn familie zou
trouwen. Daarom moest ik met de Japanners
mee. Het dorpshoofd heeft mij verkocht.'
Rosa deed wat ze kon en hield zich een tijdje
verscholen in het bos, een of twee weken,
misschien wel langer. Maar ze wisten haar te
vinden, het dorpshoofd en de Japanners. De
militairen zetten het dorpshoofd voortdu
rend onder druk. Hij ondernam geen enkele
poging om Rosa te beschermen, hoewel
Rosa's man hem had verteld dat hij met haar
wilde trouwen. Het dorpshoofd negeerde
dat gewoon en liet zich door de Japanners
betalen, beweert Rosa's man. En zijn eigen
familie stak ook geen hand uit. Zij hadden
andere huwelijksplannen voor hem. 'Het was
een groot huis met veel kamers. Er zaten
daar veel vrouwen, zeker tien. Ze kwamen
uit andere dorpen. We hadden allemaal een
eigen kamer. Ik ook. Maar ik was er maar
even, een of twee dagen. Ja toch? Toen ben
ik onderzocht door de dokter. Ik bleek al drie,
vier maanden zwanger te zijn. Ja toch?' Rosa
en haar man praten weer even in hun eigen
taal. Ze hebben het er onderling al vaker over
gehad. Het valt ook niet te verbergen. Hij had
haar opzettelijk bezwangerd, om haar als
zijn geliefde, zijn vrouw, te kunnen claimen.
'Vertel het maar,' zegt hij nu zachtjes. 'Jij bent
toch niet meteen na aankomst onderzocht?
Ze lieten je toch niet onmiddellijk gaan? Ze
hielden je vast. Het doel moest eerst bereikt
worden. Die Japanners hadden een bedoe
ling. Ze wilden hun lusten bevredigen.' Rosa
durft nu ook wat meer te vertellen.
'Ik wist van niks de eerste keer met hem,
ik was zo onnozel. Ook later in Saumlaki.
Iemand anders moest me uitleggen wat een
condoom was, hoe ik me moest reinigen. Ik
zat er een maand of twee. Ik hoefde niet elke
dag. De bewaker bracht ons naar de mannen
toe. Telkens één persoon. Maar zeker niet
elke dag. Hooguit twee maanden. Totdat
mijn moeder mij kwam ophalen.'
Hun eerste kind heeft het niet overleefd. Hij
stierf een paar dagen na de geboorte. Omdat
hun vrucht besmet was met Japans zaad,
meent Rosa's man. 'Maar het kind was vier
maanden toen ik in het bordeel belandde,
dan is het al een compleet mens, dan heeft
het zijn eigen trekken. Hij leek helemaal niet
op een Japanner. Hij leek precies op jou, dat
zeiden ze hier allemaal.'
In het voorhuis hangen foto's van hun negen
kinderen en hun familie. De meeste foto's
zijn verbleekt en uitgebeten, de gezichten
vervaagd. Rosa's man ziet het niet, Rosa
evenmin. De kinderen zijn er, dat is het enige
dat telt. Ze hebben samen een grote familie
op de wereld gezet. Nu kunnen zij, net als
de foto's, langzaam uit het leven verdwij
nen. Met opgeheven hoofd. De familie-eer
is gered, vindt Rosa's man. Hij heeft niet de
wapens getrokken, maar de schaamte die
Rosa en hem is aangedaan terugbetaald: hij
heeft het dorpshoofd publiekelijk te schande
gezet door te weigeren met een meisje uit
zijn familie te trouwen. Hij heeft voor Rosa
gekozen, zijn 'gevallen' geliefde. In het dorp
heeft niemand er ooit met een woord over
gerept. Met zijn tweeën praten ze er soms
wel over. Ze kunnen het dorpshoofd niet
vergeven. 'Je eigen volk verkopen! Wie doet
dat nou?' O
Bijna vijfenzestig jaar na de afloop van de
Tweede Wereldoorlog maakte fotograaf Jan
Banning een indrukwekkende serie portret
ten van troostmeisjes uit Indonesië. Het zijn
close-ups van hoogbejaarde vrouwen, afkom
stig uit Java, Sumatra en de Molukken, die de
niet te bevatten geschiedenis van de troost
meisjes een gezicht geven. Waar zo velen nog
altijd zwijgen, hebben zij de moed na al die
jaren hun pijnlijke verleden - hun gedwongen
prostitutie door de Japanse bezetter - voor het
voetlicht te brengen. De expositie loopt van 24
april tot en met 29 augustus.
Kunsthal Rotterdam, Museumpark, Westzee
dijk 341 in Rotterdam. Meer info: 010 - 44 00
301 of www.kunsthal.nl
Het bijbehorende fotoboek van Jan Banning
(en teksten van Hilde Janssen) verschijnt eind
april.
Troostmeisjes
Door Jan Banning
Ipso Facto: 128 pagina's (hardcover)
ISBN: 9789077386071
Prijs: ca 25,-
april 2010 45
Moesson #10 april 2010.indd 45
24-03-10 11:31
