'Als ik van
tevoren had
geweten dat
zoveel zaken
zo gevoelig
waren,
had ik het
wellicht niet
aangedurfd'
O interview
goed excuus om vragen te kunnen stellen. Ik
had het idee dat er een mooi verhaal in de
familie zat, maar er echt over vertellen deden
ze niet eerder.'
'Ik wist wel wat dingen natuurlijk, bijvoor
beeld dat de dood van Asta's man, George,
niet bepaald zachtzinnig was en dat zij met
al haar kinderen niet geheel vrijwillig naar
Nederland is gekomen. Allicht geen fijne
herinneringen en daarom begrijpelijk dat
deze onderwerpen niet voortdurend over
tafel gingen. Maar het gaat wel bij je horen,
het is een wezenlijk onderdeel van de familie.
Karakters worden gevormd door wat je hebt
meegemaakt, dat sijpelt door naar je kinde
ren. Als je weet dat er bij je vader of moeder
een zere plek zit ga je daar niet steeds op
drukken, dan beweeg je daaromheen. En zo
heeft het wel degelijk effect op anderen, of je
nou wilt of niet.
Ik heb sowieso het idee dat Indische families
vol interessante verhalen zitten, maar dat
veel verhalen niet worden overgeleverd aan
de volgende generatie. Zo gaan verhalen
straks verloren, dat is echt zonde. Je kunt
zeggen dat de Indische gemeenschap die
interesse en aandacht verdiend, die verha
len zijn het waard. Die mogen er zijn. En we
moeten zo ook willen horen.'
Het schrijven van een familiegeschiedenis
is, als je met die familie bent verbonden,
nooit een gemakkelijke opgave. Zeker niet
als het om een Indische familie gaat en
niet iedereen meer in leven is - Asta was bij
de aanvang van het schrijven al overleden.
De zwijgzaamheid over nare gebeurtenis
sen in het verleden maakt het er ook al
niet eenvoudiger op. Kortom, een delicate
onderneming. Daar is tact, durf en doorzet
tingsvermogen voor nodig. Maar de intenties
van Eveline waren zuiver en zijn dat gebleven
gedurende het schrijfproces. Een oprechte
misschien naïeve interesse zoals zij zelf zegt:
'Als ik van tevoren had geweten dat zoveel
zaken zo gevoelig waren, had ik het wellicht
niet aangedurfd.'
Wat de schoonfamilie van Eveline Stoel
over de streep heeft getrokken om mee te
werken aan haar boek, is dat hun verhaal
over een grote groep repatrianten gaat. Dat
ze dat inzagen. En dat je het familieverhaal
ook als een eerbetoon kunt zien. Aan een
dappere daadkrachtige moeder van acht
kinderen. En een monument voor een grote
groep mensen die naar Nederland kwam en
daarna behoorlijk geruisloos opging in de
Nederlandse samenleving. Eveline Stoel is
een consciëntieus verteller die nergens oor
deelt. Door zorgvuldig de geschiedenis uit te
pluizen en die te vlechten door het raamwerk
van de familiegeschiedenis ontstaat er een
duidelijk plaatje. Geen droge geschiedenis
opsomming. Maar een verhaal over een
familie in roerige tijden. Een verhaal van een
moeder die vecht voor het bestaansrecht van
haar kinderen. En hoe de positie van vrouwen
was in die periode.
Hoe ver kun je gaan? Waar trek je een grens,
hoe diep kun je spitten in iemands verle
den als je weet dat ie pijnlijk is? Hoe blijf je
respectvol zonder dat de helderheid van het
verhaal in het gedrang komt?
Eveline: 'Met de broer van Asta heb ik een
duidelijke afspraak gemaakt. Hij was heel
belangrijk voor het verhaal, omdat hij een
andere blik kon werpen op Asta. Als broer en
onderdeel van het gezin waar zij in opgroei
de en niet als een van haar acht kinderen.
Maar juist haar broer wilde aanvankelijk
niet te veel vertellen. De afspraak die ik
maakte heb ik gerespecteerd. Zaken die te
pijnlijk voor hem waren, zou ik laten rusten.
Uiteindelijk heeft hij meer verteld dan hij
misschien van plan was. Dat heeft hij zelf
besloten en daar ben ik hem dankbaar voor.
Wonderschone brieven kreeg ik van hem. En
door te gaan vertellen heeft ie zonder dat
hij het wist een prachtig cadeau gegeven
aan zijn familie. Want hij vertelde over de
voorouders van de familie, de jeugd van Asta
en mooie verhalen over het vroegere leven
in de kolonie. Want die zijn er natuurlijk ook.
De mooie verhalen zijn ook weer terug, dat is
van grote waarde.'
'Ik heb iedereen afzonderlijk van elkaar ge
sproken. Zo kon iedereen vrijuit praten. Later
ben ik al die puzzelstukjes in elkaar gaan
leggen. Dat was een behoorlijk karwei. Wat
ik niet kon duiden heb ik opgezocht in archie
ven. Eindeloos veel speurwerk en research, de
archieven van Tong Tong [via www.moesson.
com; red.] hebben me enorm op weg gehol
pen. Langzamerhand werden al die puzzel
stukjes een mooi geheel. Het heeft ook voor
veel duidelijkheid in de familie gezorgd. Daar
waar er zelden of nooit over Indonesië werd
gesproken, is dat nu wel het geval. Want het
zijn gelukkig niet alleen ellendige verhalen.
Er zijn juist ook veel prachtige verhalen. Die
moeten we zorgvuldig koesteren.
Het leven van Asta was gewoon een boek
waard, ik heb er bijna 4 jaar met hart en ziel
aan gewerkt.'
14 Moesson
Moesson #12 juni 2010.indd 14
26-05-10 16:!