0 indonesië
O
V
De vierde stap is dat het motief
extra wordt versierd met was.
Nyolet
De vijfde stap is het aanbrengen
van kleurende chemicaliën met een
bamboe kwast. Hiervoor wordt meestal
Prosion uit Duitsland voor gebruikt.
Maar ook komen er chemicaliën uit
China en India.
De zesde stap is het dichtmaken
met was van bepaalde delen van de stof.
Het wordt 'dicelup' dichtgemaakt.
De zevende stap is het in water
koken van de textiel met verschillende
kleuren.
Daarna volgen nog vijf stappen om de
stof kleur te geven. Steeds wordt het
proces van dicelup herhaald.
wordt de geschiedenis van batik haarfijn
uitgelegd. Het museum bevindt zich in het
oude hoofdkwartier van negen oude Neder
landse suikerfabrieken. De Indonesische Ka
mer van Koophandel heeft het management
van het museum naar zich toe getrokken.
Het resultaat is zichtbaar. Het batikmuseum
is ingericht in drie zalen. In de eerste zaal is
de batik van Pekalongan tentoongesteld. In
de tweede zaal de batik van Solo en Yogya. En
in de derde zaal batik van de gehele archipel.
De gesluierde Rininta Karuniawati is mijn
gids. Enthousiast begint ze te vertellen over
het maken van batik: 'De batik in Pekalongan
kent veel buitenlandse invloeden. Reizigers
en handelaren uit China, India, Europa en
Japan hebben allemaal hun stempel gedrukt
op de batik van Pekalongan. Ook Neder
landse ondernemers maakten batik, vaak
met sprookjesmotieven, zoals assepoester
en sneeuwwitje. Batik Prankemon bijvoor
beeld, vernoemd naar Carolina Josephina Von
Franquemonth, een bekende batikontwerp
ster die sprookjes als motief gebruikte. Ook
gebruikte Nederlanders veel bloemboeket-
ten als motief. In de periode 1942 tot 1945
begonnen de Japanse bezetters batik te
maken.' In veel batiks komt de kleur coklat
oftewel bruin voor. Deze tint is nog beïnvloed
door het Javaanse Mataram-koninkrijk. Het is
nu de kleur van de kratons in Yogya en Solo.
Daar moet je oppassen welk batikmotief je
draagt als je de kraton betreedt. Sommige
streepmotieven zijn uitsluitend voor konin
gen bestemd. In Yogya zullen de kratonwach
ters je dan ook onmiddellijk verzoeken het
batikhemd uit te trekken. We lopen door de
drie zalen, en zien de verschillende gewaden.
Indonesië heeft goud in handen. Maar de
buurlanden liggen op de loer.
Unesco
Oktober vorig jaar plaatste de Unesco
batik officieel op de werelderfgoedlijst als
cultureel erfgoed van Indonesië. Het was een
geschenk uit de hemel voor Indonesië, dat
geconfronteerd werd met Maleisische claims
over de oorsprong van batik.
In een reclamecampagne van Maleisië vorig
jaar kwamen ook batikhemden prominent
in beeld. Indonesië ontstak massaal in
woede over 'de zoveelste diefstal van lokale
producten'. De Indonesische minister van
Toerisme Jero Wacik vloog direct naar Kuala
Lumpur en eiste tekst en uitleg. Sinds de be
paling van UNESCO zijn de gemoederen wat
bedaard. 'We warend ziedend over de diefstal
gepleegd door Maleisië. Gelukkig heeft
Unesco officieel bepaald dat batik authentiek
Indonesisch is', zegt Hilman.
Het bedrijf van Hilman beleeft nu gouden
tijden. Toch zijn Indonesische textielhan
delaren in Bandung, Jakarta en Medan erg
bezorgd over een nieuw en wellicht nog
groter probleem. Op éen januari is het Asean
China Free Trade Agreement (ACFTA) in
werking gegaan. Met het verdrag hebben
China en de Asean-landen Brunei, Indonesië,
Maleisië, Filippijnen, Singapore en Thailand
afgesproken om beperkingen op investerin
gen en tarieven op negentig procent van alle
producten af te schaffen.
Goedkope nepbatiks uit China verkopen
goed op de grote volksmarkten in Jakarta en
Medan. Kledinghandelaren worden verleid
door de extreem lage prijs van deze nepbatik.
De vrees is dat goedkope Chinese producten
de Indonesische markt zullen overspoelen,
en honderdduizenden Indonesiërs hun baan
verliezen.
De regering van president Yudhoyono zit
met de handen in het haar over de gevolgen
van ACFTA. Sommige ministers zijn voor,
anderen zijn juist fel tegen. De Indonesische
minister van Industrie M.S. Hidayat waar
schuwde voor honderdduizenden werklozen.
De minister van Handel Mari Pangestu had
juist slechts lovende woorden over ACFTA.
Hiermee is een strijd begonnen tussen de
kleine ondernemer in Pekalongan en het
grote Oosterse kapitaal.
'Misschien gaat China Indonesië domine
ren in de batik. Maar ze kunnen het niet zo
maken als wij. Mensen op de markt zien het
verschil', zegt Hilman ontspannen, terwijl hij
door Pekalongan rijdt. De sigarettenverkoper
draagt een blauwe batik. De angkot-chauf-
feur draagt zijn groene batik. Zelfs de armste
bewoner van Pekalongan heeft batik aan.
Plotseling toetert Hilman naar de auto voor
hem. Hij wijst met zijn vinger naar het num
merbord van de auto. Eén woord springt naar
voren: batik. Hilman moet schaterlachen.
'Niemand anders op de wereld kan batik
Pekalongan maken.'
■J»»»
i i
22 Moesson
Moesson #12 juni 2010.indd 22
26-05-10 16:31
het motief wordt op dun
papier gezet.
het motief wordt van papier
op stof gezet; men gebruikt hiervoor een
glazen tafel met een lamp eronder.
De derde stap is het aan
brengen van was op de stof met behulp
van de canting. Hiermee wordt de patro
nen bepaalde kleuren gegeven.
