Paradijsvogels
en Kroonduiven
r Tempo Doeloe
Kroonduif in positie gebracht, Tanah Merah circa 1960
De verstandhouding met mijn vader lag
ingewikkelder. Ik leerde hem pas kennen na
zijn kamptijd en vanwege zijn beroep - hij
diende toen nog bij de mobiele brigade -
moest hij soms weken op tournee. Hij ver
scheen en verdween en bleef, deels ook door
zijn zwijgzaamheid, een mysterie. Bij veel van
mijn vriendinnen speelde hetzelfde. Moeders
waren de motor in het gezin. Vaders bleven
vrijwel ongrijpbaar. Pas aan het eind van zijn
leven zette mijn vader zijn 'weggedrukte
jaren' op papier. De opgekropte gevoelens
kregen een plek.
Na de standplaatsen Hollandia en Merauke
werd Tanah Merah, wat rode aarde betekent,
het sluitstuk van onze Nieuw-Guinea tijd.
Het was zowel een bestuurspost als een
voormalige strafkolonie. Begin jaren dertig
besloot het gouvernement in Nederlands-
Indië om het verbanningsoord Boven-Digoel
op te zetten om Indonesische nationalisten
voor onbepaalde tijd uit de samenleving te
verwijderen. Nu restte er een gevangenis
waar Indonesische infiltranten en Papoea
gevangenen verbleven. De laatste hadden
zich onder andere schuldig gemaakt aan
vormen van doodslag. Op hen werd niet het
Nederlandse recht toegepast. Er golden voor
de Papoea's andere strafmaten, afgestemd
op hun beleving over goed en kwaad. Daarbij
kwamen ze onder een mild regime te staan.
Opsluiting zonder contact met het buiten
leven, kon hen het leven kosten. Ze werden
dan ook als strappans tewerkgesteld in het
groenbeheer.
De architectuur van de uit steen opgetrokken
gouvernementswoningen deed, met de hoge
plafonds, de open voorgalerij en de rode dak
pannen, denken aan het vooroorlogse Indië.
Ons gezin kwam tegenover het Hoofd Plaat
selijk Bestuur te wonen. Een zijkamer van de
voormalige dokterswoning maakten we tot
logeerverblijf. Maar onze gasten hielden het,
in de voormalige behandelruimte, hoogstens
een nacht uit. Niet te verklaren geluiden en
angstbeelden hielden hen uit de slaap. Ze
zochten hun toevlucht in de pasanggrahan,
het logementgebouw van het bestuur. Er
circuleerden meer verhalen over raadselach
tig gebeurtenissen. Van het meisje met de af
druk van enkele vingers op haar wang, nadat
ze, aan de rand van een waterput gezeten,
een flinke klap uit het niets kreeg. Tot hon
den die met de staart tussen de benen op de
vlucht sloegen of van wie nekharen overeind
kwamen, omdat ze iets waarnamen wat voor
onze ogen verborgen bleef.
'Suram', droefgeestig en duister, zo betitel
den nieuwkomers de sfeer in Tanah Merah.
De reporter Van Sprang, die voor een Duitse
krant de Sterrenbergexpeditie versloeg en
Tanah Merah even aandeed, kwam tot een
gelijkluidende conclusie.
Andere kort op elkaar volgende verschijnse
len die mijn zusje en ik meemaakten, waren
weliswaar unieke ervaringen, maar we wis
ten ze te plaatsen. Aardschokken brachten
ons meubilair van hun plaats. Een vuurbol
ter grootte van een groot formaat strandbal
juni 2010 27
Moesson #12 juni 2010.indd 27 {ffi} 26-05-10 16:33
