Marion Bloem
Het mooiste woord van...
Reluctant imperialist
Afhankelijk van de oogbeweging,
het wel of niet optrekken van de
wenkbrauwen, de intonatie, of het
luid werd uitgesproken of gefluis
terd, of het als antwoord diende, als
vraag, of als wedervraag, kreeg het
woordje al betekenis.
Bij ons, dat wil zeggen binnen de
wereld van mijn Indische familiele
den en kennissen, was dit woord zo
ongeveer het enige dat nooit bru
taal kon klinken. Als je al gebruikte
om antwoord te geven, mocht je
volstaan met slechts al, en werd er
niet vol verwijt gezegd: 'Met twee
woorden spreken!'
Al als vertaling van het Maleise
woord sudah verving 'ja' en 'nee',
en maakte het overbodig om via
ingewikkelde zinconstructies van
alles aan de weet te komen. Al kon
een antwoord zijn, een vraag, maar
kon ook vragen voorkomen.
'Heb je je huiswerk al gedaan?'
Die telkens terugkerende irritante
vraag kon ik niet beantwoorden
met een simpel 'Ja.' Dat was bru
taal. Het moest 'Ja, mam' zijn, maar
dat was dan meteen zo'n mond vol,
en voelde als echt jokken. Indien
ik met 'al' antwoordde, hoefde het
woordje 'mam' niet te worden toe
gevoegd, en werd de leugen lichter.
Nog gemakkelijker was het om
mijn jas aan te trekken, naar buiten
te gaan en mijn moeders vraag op
zangerige wijze te voorkomen met:
'A-al!' Daarin lag verborgen: 'Ga als
jeblieft niet zeuren over huiswerk,
dat heb ik allang gedaan!' Met
behulp van het simpele woordje
al had ik mijn ergernis over de
dagelijks terugkerende vraag geuit
op een tamelijk beleefde manier. En
net zo makkelijk was het als mijn
moeder met een vriendelijke stem
vroeg: 'Al?' In die korte vraag lag be
sloten: 'Je hebt je huiswerk natuur
lijk al af, maar ik vraag het je toch
Deze column is ook te lezen op www.onzetaal.nl
maar eventjes.' En dan antwoordde
ik kort, zonder haar aan te kijken:
'Al.' Door mijn wegkijken wist zij
dat ik mijn huiswerk nog lang niet
af had, maar kon zij besluiten om
dat deze ene keer door de vingers
te zien.
Al was ook de manier om aan te
geven dat een conflict voorbij was,
en dat er verder voortaan over
gezwegen moest worden. Tijdens
een oplopend meningsverschil tus
sen de kinderen aan tafel kon een
van de ouders tussenbeide komen
met een bars: 'Al!' Niemand waagde
het dan nog om het onderwerp
opnieuw aan te roeren, en de stem
ming keerde ten goede.
'Al?' gevraagd door een van de ruzi-
enden, gold als een groot maar een
voudig te maken gebaar voor een
vredesaanbod. Al was het woord
waarmee je donderbuien kon doen
opklaren, en het toverwoord om
met een schone lei te beginnen.
Toen mijn beide ouders nog leef
den, bleef met hen de reikwijdte
van het woordje al in leven.
Als mijn vader belde...
'En? Al?'
'Ja, al.'
'Okay. Al dan!'
Als mijn vader zijn kampverhaal
plotseling stopte, had ik de pest
aan het woord.
'En toen pap? Vertel nou verder.
Wat gebeurde er toen?'
'En toen al.'
Pas kwam ik na lange tijd een
Indische kennis tegen.
'Hoe is het nu met je vader?'
'Al...'
'Al?'
'Al!'
Moesson #1 juli 2010.indd 11
Vorig jaar verscheen alweer de tiende
druk van hét standaardwerk over de VOC:
Geschiedenis van de VOC, opkomst, bloei en
ondergang. Auteur Gaastra schrijft in zijn
voorvoord dat de grote stroom van nieuwe
literatuur en de voortdurende belangstel
ling voor de VOC reden zijn geweest voor
deze herziene editie die, zoals we gewend
zijn van uitgeverij Walburg Pers, weer fraai
is uitgevoerd met mooie afbeeldingen en
informatieve kaarten. In de studie behandelt
Gaastra op heldere wijze hoe de Compagnie
zowel in de patria als in Azië functioneerde.
Hij stelt dat de VOC gezien kan worden als
een reluctant imperialist. Politieke inmenging
en gebiedsuitbreiding stonden bepaald niet
hoog op de agenda van de Heren Zeventien
vanwege de kosten die dit met zich mee
bracht. Het feit dat het merendeel van het
VOC-personeel bestond uit soldaten, laat zien
dat praktijk en beleid niet altijd gelijk liepen.
De VOC wordt wel eens de eerste Nederland
se multinational genoemd, maar ze was ook
een Europese onderneming. Een groot deel
van het VOC-personeel kwam noodzakelijker
wijs van buiten de Republiek.
De lezer die zich na het doornemen van de
Geschiedenis van de VOC verder wil verdiepen
in een bepaald thema,
wordt door Gaastra
in een beredeneerde
bibliografie goed op
weg geholpen. In dat
opzicht heeft de au
teur scherp ingezien
dat een standaard
werk niet het eind,
maar juist het begin
van belangstelling
en onderzoek is. (wim
manuhutu)
Geschiedenis van de VOC,
opkomst, bloei en ondergang
door Femme Gaastra
Walburg Pers: 208 pag. (gebonden)
ISBN 978 90 5730 6051
Prijs: 29,95
Te bestellen via www.vanstockum.nl
of tel 070 - 302 81 10.
juli 2010 11
23-06-10 16:22
