'de eerste dagen na het incident
stonden de meeste Indonesiërs
als een blok achter hun president.
De Nederlandse regering leek
vooral erg verrast en machteloos'
Soeharto en koningin Juliana
Bekroning
dat het op het allerlaatste moment niet doorgaan van het staats
bezoek een grote teleurstelling was; en dat geldt denk ik voor alle
betrokken partijen. Tegen de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken
Marty Natalegawa, heb ik bij ons eerste kennismakingsgesprek
gezegd dat ik de afgelopen vier jaar tijdens mijn Koninginnedag-
speeches telkens had gezegd dat wij zeer uitzagen naar het staats
bezoek van president Susilo Bambang Yudhoyono, en dat ik dit jaar
(2010) tijdens mijn Koninginnedagspeech hoopte te kunnen zeg
gen dat ik met voldoening terugzag op het staatsbezoek', aldus de
topdiplomaat, die de afgelopen jaren grote populariteit genoot in
Indonesische regeringskringen.
Het staatsbezoek van president Yudhoyono zou de bekroning zijn van
de diplomatieke inspanningen van vele Nederlandse en Indonesische
politici en diplomaten.
'Ambassadeur Habibie heeft heel erg zijn best gedaan, en ook premier
Balkenende en minister Hirsch Ballin', vertelt oud-minister Bot over
die chaotische week van 4 oktober. 'Ik heb gebeld met heel veel men
sen om de president te bewegen toch te komen. Ik heb links en rechts
gebeld. We wisten wat er speelde. We probeerden alle aarzelingen uit
de weg te ruimen. Dat is achter de schermen gebeurd. En toen opeens
was zijn persconferentie.'
In het Indonesische parlement klonk vooral kritiek op de Neder
landse regering. Waarom kon Nederland op de dag van Yudhoyono's
vertrek niet deze beschamende rechtszaak in Den Haag verhinde
ren? Was het tijdstip van de rechtszaak toevallig? En waarom trad
Nederland niet harder op tegen de RMS?
De Indonesische juridische expert Hikmahanto beargumenteerde
live op de Indonesische nieuwszender Metro TV dat president
Yudhoyono volgens internationaal recht immuniteit van rechts
vervolging genoot. Ook probeerde hij de misvatting uit de weg te
ruimen, dat de rechtbank het Internationaal Strafhof in Den Haag
betrof. 'Dus het gaat om een gewone rechtbank?' vroeg de Indone
sische televisiepresentatrice behulpzaam. Maar de eerste dagen
na het incident stonden de meeste Indonesiërs als een blok achter
hun president. De Nederlandse regering leek vooral erg verrast en
machteloos.
'De scheiding der machten geldt zowel voor Indonesië als Neder
land', aldus oud-minister Bot. 'We willen allle garanties geven, waar
onder al onze juridische kennis die erop wees dat de rechter het
kort geding zou afwijzen. Maar we kunnen niet over de rechterlijke
macht beschikken. Dat is de onafhankelijkheid van de rechtsmacht,
die we moeten accepteren.'
kunnen worden door de rechtszaak in Den Haag. Ook wilde hij de hui
dige goede relatie tussen Indonesië en de oud-kolonisator Nederland
niet in gevaar brengen door een diplomatieke botsing als gevolg van
de lopende rechtszaak.
'Mijn eerste reactie was: spijtig. Ik was teleurgesteld', vertelt oud
minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot. 'Ik begrijp de eerste aan
leiding en de onderliggende aanleiding. De president had aarzeling
om naar Nederland te gaan. Maar de regering heeft natuurlijk wel
garanties gegeven voor immuniteit.'
Sinds de aanwezigheid van de toenmalige Nederlandse minister van
Buitenlandse Zaken op 17 augustus 2005, tijdens de onafhankelijk
heidsviering in Jakarta, heeft de relatie tussen de twee landen een
grote sprong voorwaarts gemaakt. Vooral minister Bot, zelf in 1937
in Batavia geboren, en zijn Indonesische collega Hassan Wirajuda
hadden zich flink ingezet voor een nieuwe, nauwe vriendschap. Maar
ook de Nederlandse ambassadeur in Jakarta Nikolaos van Dam had
oneindig veel energie in het staatsbezoek gestoken. 'Je zult begrijpen
Moesson #5 november 2010.indd 22 27-10-10 17:32