indonesië 0
Aangeboren ziekte
De Indonesische journalist en schrijver Rosihan Anwar reist al sinds
de Rondetafelgesprekken eind jaren veertig naar Nederland. De
83-jarige oud-reporter van de republikeinse krant Merdeka was hier
vorig jaar december voor het laatst, toen als eregast van de Indo
nesische ambassadeur Yunus Effendi Habibie. Begin dit jaar schreef
Anwar een boek over zijn bezoeken aan Nederland de afgelopen
decennia.
'Ik vind dat SBY gelijk had om het bezoek uit te stellen, maar ook
weer niet helemaal. De Hollanders hebben een penyakit bawahan,
een aangeboren, ingebouwde ziekte: ze zijn legalistisch. En dit leidt
tot ambiguïteit en dubbele standaarden. Daarom heeft Nederland
zestig jaar nodig om te komen tot erkenning van de proclamatie
van 17 augustus 1945. Maar Indonesië begrijpt niet dat de Neder
landse regering niet kan interveniëren in de rechtspraak. Tidak bisa
diatur. Het kan niet "geregeld worden" zoals hier in Indonesië', aldus
Anwar in gearticuleerd Nederlands.
'Tijdens het staatsbezoek van Soeharto in 1970 was de ambas
sadeurswoning bezet door de RMS. Dit was al gerapporteerd aan
Soeharto. Maar hij zei: "Okee", en hij vertrok. Op het vliegveld werd
hij in alle grootheid ontvangen door koningin Juliana en prins Bern-
hard. Het presidentiëel vliegtuig werd begroet door acht straaljagers.
Soeharto had nyali, dat is een Javaans woord voor lef.'
ze de mensenrechten en de verdragen die Indonesië zelf heeft onder
tekend, serieus neemt. Er is op allerlei terrein vooruitgang geboekt, de
Molukse gemeenschap - die overigens gevariëerder en breder is dan al
leen de RMS - is daar niet blind voor. Vanuit het perspectief van Moluk-
kers in Nederland legt de kwestie van de gevangenen - de hoogte van
hun straffen en hun behandeling - een flinke hypotheek op de relatie
met Indonesië. Omgekeerd geldt natuurlijk ook dat men in Indonesië
erg gevoelig is voor de RMS.'
Grootste moslimland
In Nederland staken de afgelopen weken ondertussen steeds meer
geruchten op dat het electorale succes van PVV-leider Geert Wilders
een belangrijke hoofdreden was geweest voor het uitstellen van het
staatsbezoek. Misschien wilde de leider van het grootste moslimland
een diplomatieke botsing met de inmiddels wereldberoemde islam-
criticaster voorkomen. De Indonesische ambassadeur Yunus Effendi
Habibie had twee weken voor het geplande bezoek in Het Financieele
Dagblad verklaard dat PVV-kiezers massaal aan een angstpsychose
leden. Onmiddelijk hierna werd de jongere broer van oud-president
Habibie op het matje geroepen door minister van Buitenlandse Zaken,
Maxime Verhagen. Was het dan Wilders en niet de RMS die het obsta
kel vormde voor een definitieve, sterke vriendschap tussen Nederland
en Indonesië?
Molukse actie
In Jakarta stonden in de dagen na president Yudhoyono's afzeggen
grote koppen op de voorpagina van alle dagbladen. De dreiging van
de RMS leek plotseling weer springlevend in Indonesië. Terwijl de
meeste experts in Indonesië en Nederland menen dat het aantal
Molukkers dat werkelijke onafhankelijk van Indonesië wil, relatief
klein is.
'Er is nog steeds een deel van de Molukse gemeenschap dat zich
verbindt aan het RMS-ideaal. Hoe groot dat deel is, is lastig te
zeggen', vertelt Molukker Wim Manuhutu, historicus en voormalig
directeur van het Moluks Museum in Utrecht. 'Op RMS-manifesta-
ties in Nederland komen soms een paar duizend mensen, maar wat
dat precies zegt over de aanhang? Ik denk dat heel veel Molukkers
vooral pro-Molukken zijn en willen dat de mensen in de Molukken een
normaal bestaan kunnen leiden waarbij je vrij je mening kunt uiten.'
Vele jonge en oude Molukkers in Nederland wachtten met grote
ogen en gemengde gevoelens op het bezoek van de president van
het enerzijds mooie vakantieland waar familieleden wonen, en waar
anderzijds Molukse activisten in gevangeniscellen worden mishandeld.
'Binnen de gemeenschap werd veel over het aanstaande bezoek
van SBY gesproken. Te meer vanwege de tientallen gevangenen
vanwege RMS-activiteiten zoals het dans-incident van 2007 en de
verschillende vlaghijsingen en het oplaten van ballonnen', vertelt
Manuhutu. 'De filmpjes die op You Tube circuleren waarin te zien is
hoe arrestanten vanwege de RMS worden toegetakeld, worden veel
bekeken en verspreid, en roepen ook veel emoties op. De rapporten
van Human Rights Watch en Amnesty en de dood van een van de
gevangene die werd geweten aan het uitblijven van medische
behandeling, deden er nog een schepje bovenop.'
'Ik denk zelf dat de Indonesische regering vooral moet laten zien dat
'In Indonesische kranten en op in
ternet denkt men: Wie is Wilders?
Hij is helemaal niet zo bekend in
Indonesië, wat een gematigd mos
limland is', vertelt de Indische co
lumniste Joty ter Kulve. 'Je hebt de
gematigde moslims, en de mos
lims in Saoedie-Arabië. Je moet
niet alles door elkaar halen.' Joty
ter Kulve groeide als meisje op in
Cheribon, waar ze met haar gezin
in een huis in Linggadjati woonde.
Het statige huis werd later het
decor voor het cruciale Verdrag
van Linggadjati dat Nederland
en Indonesië in 1946 sloten. En
kele jaren geleden richtte Joty de
stichting Vrienden van Linggadjati
op, nadat ze met een bezoek aan
Indonesië opnieuw verliefd raakte
op haar geboortegrond.
'Het bezoek was heel erg belangrijk, het was het eerste bezoek in veer
tig jaar. Dit was belangrijk om de Nederlanders te laten begrijpen dat
Indonesië een heel ander land is. Er is nog zoveel pijn bij nabestaanden
van Indische mensen. Maar het luisteren naar anderen, de verhalen
van Indonesiërs horen, dat is deel van het genezingsproces. Het is nog
een gevecht in Nederland om Indonesië te begrijpen. De oude garde
in Nederland ziet niet het moderne Indonesië. We zien Indonesië nog
steeds als een stukje van ons.''
november 2010 23
Moesson #5 november 2010.indd 23
