'Ons Javaansch dichtertje' Noto Soeroto (1888-1951)
Noto Soeroto
Raden mas Noto Soeroto is de eerste Javaanse dichter die in het Ne
derlands schreef. Vorig jaar verscheen bij KITLV Uitgeverij een uit
gebreide biografie, Mijn aardse leven vol moeite en strijd, over een
activist die door de geschiedenis werd ingehaald.
V*'
dealist of collaborateur?
DOOR GEERT ONNO PRINS
ermans' enige 'Indische' roman Ik
heb altijd gelijk komt een personage voor
dat een geschiedenisboek wil schrijven over
wat niet gebeurd is. Wat een mooi uitgangs
punt: een geschiedenis van wat had kunnen
gebeuren. Waarom zou dat minder waar zijn
AK 7
dan wat wel gebeurd is? De Koude Oorlog,
de Cubacrisis, de zure regen of de Mexi-»*
caanse griep? Uiteindelijk was er weinig aan
de hand en toch hielden ze de wereld een
.1
tijdlang in hun greep. In Nederlands-Indië
streefde men rond de Eerste Wereldoorlog
naar een 'Indië voor de Indiërs', onafhankelijk
van Nederland, met een gelijkwaardige posi
tie voor totoks, Indo's en Indonesiërs. Dat die
maatschappij er niet gekomen is, maakt het
ideaal, dat gelijktijdig in Brits-Indië leefde,
II Mijn aardse leven vol moeite en strijd
HuOCNHKNOTOSOErcrOIJ.UN. O, CHTEIPOUTICUSI,
Mijn aardse leven vol moeite en strijd
Raden Mas Noto Soeroto, Javaan, dichter,
politicus, 1888-1951
Door René Karels
KITLV: 440 pag. (paperback)
ISBN: 978 90 6718 357 4
Prijs: 27,50
niet minder belangrijk. Door uit te gaan
van wat we hoopten of van waar we juist
bang voor waren, kan het verleden weer tot
leven komen. Het verleden dreigt anders een
vaststaand geheel te worden vanwege de
befaamde 'canon', vanwege de vorming van
een 'collectief geheugen', doordat we er van
uit ons knusse huisje met huidige normen en
waarden naar kijken. Als een bijbel waarvan
maar één lezing de juiste zou zijn, aan ons
opgelegd door wat Rudy Kousbroek de fanta
sieloze 'boekhouders van onze geschiedenis'
noemde.
Demon of ksatria
Ook het tragische leven van de Javaanse
dichter en politiek activist Noto Soeroto
(1888-1951) laat zich misschien beter begrij
pen door van de platgetreden paden af te
wijken. Was hij moedig of slap? Tegendraads
of halfzacht? Begreep hij zijn tijd verkeerd
of was hij een ware idealist? Was hij briljant
of wazig? Een held of een mislukkeling?
Was hij goed of slecht? Vanuit het blikveld
van Noto Soeroto's mislukte leven, krijgt het
gehele dekolonisatieproces ineens een ander
gezicht: vanaf de opkomst van het nationa
lisme rond 1900 tot en met de geboorte van
de republiek Indonesië - want Noto Soeroto's
leven liep daaraan parallel: zijn vader was
voorzitter van de eerste nationalistische
beweging Boedi Oetomo (opgericht in 1908)
en Noto Soeroto zelf sterft ruim een jaar na
de onafhankelijkheid.
'Wel is het een zware strijd', verzucht raden
mas Noto Soeroto in 1931, 'ik weet niet of ik
een demon ben of wel een ksatria [edelman].
Mijn liefde leidt tot haat van anderen; mijn
waarheid heet den vijand een leugen en mijn
trouw is den ander verraad.' Deze drama
tische regels zijn afkomstig uit zijn bundel
Wayangliederen, verschenen nadat hij zes
jaar niet gepubliceerd had. In die zes jaar was
veel veranderd. Met het faillissement van de
ethische richting, het niet meer te stuiten
Indonesische nationalisme, de repressieve
reactie van het gouvernement en de wereld
crisis in de jaren dertig, raakte Noto Soeroto
steeds geïsoleerder. De toon in de bundel
Wayangliederen is zwaar, teleurgesteld, ja,
bitter, en dat is niet verwonderlijk. Was hij als
student rechten voor de Eerste Wereldoorlog
vol frisse moed begonnen om zijn idealen
te verwezenlijken, vijftien jaar later was hij
platzak, door zijn landgenoten uitgekotst
en kon hij geen kant meer op. Ondanks de
roerige tijd waarin hij leefde en de tragische
rol die hij daarin speelde, leest de vorig jaar
verschenen biografie van Noto Soeroto, Mijn
aardse leven vol moeite en strijd, niet als een
meeslepend epos over de ondergang van een
kolonie en van iemand die aan de verkeerde
kant van de geschiedenis stond. Biograaf
René Karels schreef - daar kun je voor kiezen
- een minutieuze biografie. Nadeel is dat de
lezer enigszins stuurloos blijft dobberen op
een zee van feiten.
Noto Soeroto was een geziene figuur in de
Haagse society tijdens het interbellum. Exo
tisch en van adel en ook nog eens pro-Ne
derlands. De Indische journaliste Beata van
Helsdingen was naar eigen zeggen een groot
bewonderaarster van Noto Soeroto, hoewel
haar gejuich nu leest als een grove beledi
ging: 'Soeroto is het liefelijke droomertje, dat
ons met roze witte lentebloesem verstrooit
28 Moesson
Moesson #9 maart 2011_pim.indd 28
24-02-11 16:20
