Lezen in Indië:
'uitspanning, géén inspanning'
Realisten en
reactionairen
In Indië werd veel gelezen, vooral door de
(na 1900 snel groeiende groep) Hollandse
vrouwen die het meest behoefte hadden
aan afleiding in hun doorgaans eentonige
bestaan. In het algemeen ging de voor
keur van de Indischgast uit naar het lichte
genre. In De Locomotief van 1929 vinden
we daarover opgemerkt: 'Onze lectuur in
een land en een leven van harden arbeid en
afmatting door klimaatsomstandigheden
moet van ontspannenden, van opbeurenden,
van verfrisschenden aard zijn, luchtig licht,
sprankelend, opwekkend. En naar serieuze
lectuur staat ons vaak het hoofd niet.' De
schrijver Henri Borel merkte op dat het lezen
in de kolonie 'uitsluitend uitspanning, géén
inspanning' was.
De Indische lezer en zijn lectuur
De Indischgast schafte zich boeken aan in de
toko of boekhandel; hij kon ze ook lenen uit
de alleen in de grotere plaatsen aanwezige
bibliotheken. Veel leesstof leverde hem de
immens populaire leestrommel. Daarnaast
kwam het Indische dagblad tegemoet aan
de grote vraag naar onderhoudende lectuur.
De keuze van het feuilleton bijvoorbeeld was
een zaak van gewicht. Had een hoofdredac
teur er slag van met attractieve vervolgver
halen te komen, dan gaf dat zijn krant extra
prestige. Vooral het over het leven in de
kolonie vertellende feuilleton verwierf zich
in de laatste decennia van de negentiende
eeuw een grote populariteit. Het stond aan
de basis van de ontwikkeling en de bloei van
de Indische letterkunde.
De leestrommel
Zoals opgemerkt was de leestrommel
buitengewoon populair. De journaliste en
schrijfster Beata van Helsdingen-Schoevers
noemde het een 'Indisch meubel'. Anders dan
het woord suggereert, ging het aanvankelijk
vaak om een (van een nummer voorziene)
De confrontatie tussen het Indonesisch
nationalisme en het moederland dat de
kolonie ten koste van alles wil behou
den; dat kenmerkt de Indische jaren van
1905 tot 1942. Ook de Indische pers koos
- op veelbetekenende uitzonderingen
na - voor behoud van de kolonie. Aan de
hand van honderdduizenden krantenpa
gina's volgde Gerard Termorshuizen de
sociale en culturele ontwikkelingen die
de Indische dagbladpers in die jaren een
eigen identiteit gaven.
Realisten en reactionairen
Een geschiedenis van de
Indisch-Nederlandse pers 1905-1942
Door Gerard Termorshuizen
Nijgh en Van Ditmar: 1168 pagina's
(gebonden)
ISBN: 978 90 388 9428 7
Prijs: 49,95
Verschijnt mei 2011
'Ontspanning. Indische lezer met sigaartje en rechts
op de piëdestal de geopende leestrommel.
32 Moesson
Moesson #9 maart 2011_pim.indd 32 24-02-11 16:20
