Vermaak én ergernis; de bioscoop in Indië
;t MOORTJE
MAGDA SCHNEIDER
HfPMANN THIMIG on <7oKl
I
De bioscoop werd vlak na 1900 in Indië
geïntroduceerd en verspreidde zich als een
olievlek tot in de kleinste uithoeken over de
archipel. Zowel onder Europeanen als onder
de inheemse bevolking was de film immens
populair. Aanvankelijk werden vooral Franse
speelfilms gedraaid; tijdens en na de Eerste
Wereldoorlog werden die goeddeels verdron
gen door Amerikaanse producties. Buiten de
steden was de bioscoop vaak een eenvoudige
loods met een zinken dak, zoals op de plan
tages. Blank en bruin, uiteraard streng van
elkaar gescheiden, keken in het algemeen
naar dezelfde voorstellingen. Vanzelfspre
kend werd er in de pers, de Europese zowel
als de Maleise, ingespeeld op die massale
belangstelling. In aparte rubrieken werden
films aangekondigd en besproken.
Vooral in de binnenlanden, waar nu eenmaal
weinig te doen was, werd de bioscoop gezien
als een ware uitkomst. We lezen dat bijvoor
beeld in een beschouwing uit 1911 in de Se-
marangse De Locomotief, waarin ook de vin
ger wordt gelegd op het door veel blanken
gevoelde gevaar van de bioscoop voor hun
prestige: 'Voor Indië is de veelgesmade bios
coop de uitkomst, de redder uit den nood van
verloren te gaan in de eentonige omgeving.
De bioscoop waarvan massa's kwaad zijn te
vertellen: die de Inlanders leert zakkenrollen,
inbreken, politie-bedotten, moorden, brand
stichten; die heel ons prestige in de grond
trapt, omdat ze de gênante manieren van de
verkeerd geaarde blanken zóó maar aan den
bruinen broeder vertoont.'
Ook aanstootgevend gedrag van inlanders
tegenover Europese vrouwen en meisjes vin
den we van tijd tot tijd in verband gebracht
met de film. Zoals in een Bataviase krant uit
1934 waarin verontwaardigd wordt verteld
over per trein naar hun werk reizende 'tele
foonmeisjes' - veelal jonge Indo-Europese
vrouwen - die werden geconfronteerd met
'vieze kerels': 'in die klasse [bedoeld wordt de
derde klas] bevinden zich ook vele Inlanders
en Arabieren, die plaats nemen tegenover
haar en zich een houding veroorlooven,
die door hun wijze van gaan zitten en hun
summiere kleeding beslist een opzettelijke
onzedelijke demonstratie moet worden
genoemd.'
Het verbaast natuurlijk niet dat al spoedig
de roep weerklonk om filmkeuring en dus
28 Moesson
Moesson #10 april 2011.indd 28
24-03-11 14:17
