portret O
Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt,
is het gezin Noto Soeroto duizenden
kilometers van elkaar verwijderd.
Vader, de dichter en (politiek) publicist
raden mas Noto Soeroto; een telg uit
het Javaanse vorstenhuis Paku Alam,
verblijft in Indië. Zijn Hollandse vrouw
Jo en hun drie kinderen Rawindro,
Dewatya en de jongste Harindro, zijn
achtergebleven in Den Haag. Bijna 71
jaar later, vertelt Harindro over zijn
oudste broer Rawindro.
ERMAN KEPPY
IANS MAHLER/PRIVÉ-COLLECTIE
INDRO NOTO SOEROTO
Hij wilde in het verzet gaan?
'Ja, en tijdens gesprekken met zijn vrienden
uit Leiden, waar Rawi rechten studeerde,
hoorde ik wel het woord "knokploeg" vallen.
Of daar iets van is gekomen, weet ik niet.
Het stond waarschijnlijk geheel los van de
verzetsgroep waarvan later iedereen is opge
pakt. Pas toen de processen begonnen, leerde
ik hun namen kennen: Makke Eenhoorn, Otto
Porton, Sjoerd Nauta en vier of vijf anderen
hebben samen met Rawi die verzetsgroep
opgezet. Na drie processen werden ze allen
ter dood veroordeeld.'
De beschuldigde Noto Soeroto is een vriend
van de beschuldigde Eenhoorn, die ook de
deknaam Makke heeft Eenhoorn vroeg de
beschuldigde Noto Soeroto of hij ertoe bereid
zou zijn om mee te werken als tussenpersoon
voor de ontvangst van brieven en berichten.
De beschuldigde Noto Soeroto zegde zijn me
dewerking toe. Vervolgens werden de beschul
digde in de volgende periode enige schetsen,
tekeningen en berichten toegezonden, in
totaal ongeveer zes of zeven keer, gedeeltelijk
via de post, en tekeningen gedeeltelijk via
een zekere Bakker. Berichten en schetsen over
militaire stellingen in Scheveningen, Den
Haag. Ook berichten over de productie van
belangrijke zaken voor de strijdkrachten in
Duitsland. De beschuldigde gaf deze door
aan Eenhoorn.
Vertaald uit het Duitse proces verbaal van 24
september 1941 (NIOD, AuBi83/4i).
Hij is al vrij vroeg gepakt, in 1941?
'23 juli 1941 werd hij gearresteerd. We wisten
niet waar hij naar toe was gebracht. In de
papieren zie ik dat hij in oktober pas in de
strafgevangenis van Scheveningen is beland.
Waar hij in die tussentijd werd vastgehou
den, weet ik niet.'
Werd hij van zijn bed gelicht, hoe moet ik
dat zien?
'Ja, we woonden met mijn moeder op de Ko
ninginnegracht in Den Haag. In de ochtend
om een uur of drie werd hard en langdurig
gebeld. We schrokken wakker en ik ging naar
beneden en deed de deur open. Ik zag twee
SD-ers [SicherheitsDienst, HK] en twee Ne
derlandse politiemannen en die vragen naar
Rawindro Noto Soeroto. Ik antwoordde: dat
is mijn broer. Waar zit-ie? Boven! Die kerels
naar boven. Mijn broer moest zich aankleden
en een tandenborstel, tandpasta en één ver
schoning meenemen en naar beneden. Toen
heb ik me huilend aan hem vastgeklampt, op
blote voeten. Rawi was tien jaar ouder dan
ik en voor mij haast een vervangende vader,
want onze vader zat in Indonesië. Ik keek erg
op tegen mijn broer.'
Wist u wat er aan de hand was en waar hij
naar toe werd vervoerd?
'Nee, aanvankelijk niet. Op een gegeven
moment werd bekend dat een hele groep
was gearresteerd. Bij het eerste proces
zijn ze toen, als ik me niet vergis, allemaal
veroordeeld tot tien of vijftien jaar en Makke
Eenhoorn kreeg levenslang. Er kwam een
tweede proces, toen werd Makke Eenhoorn
tot de doodstraf veroordeeld en kregen de an
deren levenslang. In het derde proces werden
allen tot de doodstraf veroordeeld. Dat kwam
omdat de SD achter steeds meer feiten kwam
en meer mensen werden gearresteerd. De ou
ders van de veroordeelden hebben toen om
gratie verzocht, die inderdaad werd verleend.'
mei 2011 49
Moesson #11 mei 2011.indd 49
28-04-11 12:59
