Dominique Berretty: geniaal,
opzienbarend én omstreden
Realisten en
reactionairen
Dominique Berretty (1890-1934) is hét voor
beeld van de kleine Indo die zich uit het bijna
niets tot grote maatschappelijke hoogte wist
op te werken. Hij was de stichter van het
persbureau Aneta dat een buitengewoon
belangrijke rol heeft gespeeld in de bericht
geving in de kolonie. Zijn carrière verliep
Amerikaans spectaculair.
Het begin was zwaar. Het persbureau was
gehuisvest in een kleine ruimte in de bloed
hete benedenstad van Batavia: 'Wij zaten
daar in een akelig hol, van acht uur 's mor
gens tot tien, elf uur 's avonds. Een enkele
keer ook wel eens tot één uur 's nachts. Zes
De confrontatie tussen het Indonesisch
nationalisme en het moederland dat de
kolonie ten koste van alles wil behouden;
dat kenmerkt de Indische jaren van 1905
tot 1942. Ook de Indische pers koos - op
veelbetekenende uitzonderingen na -
voor behoud van de kolonie. Aan de hand
van honderdduizenden krantenpagina's
volgde Gerard Termorshuizen de sociale
en culturele ontwikkelingen die de Indi
sche dagbladpers in die jaren een eigen
identiteit gaven.
Realisten en reactionairen
Een geschiedenis van de
Indisch-Nederlandse pers 1905-1942
Door Gerard Termorshuizen
Nijgh en Van Ditmar: 1168 pagina's
(gebonden)
ISBN: 978 90 388 9428 7
Prijs: 49,95
Na 1900 ontstond in Indië een snel groei
ende behoefte aan internationaal nieuws.
Het bedrijfsleven wilde adequaat voorzien
worden van handelsberichten en de totoks
verlangden op de hoogte te blijven van het
wereldgebeuren. Vooral tijdens de Eerste
Wereldoorlog haakte het publiek naar
actueel nieuws uit Europa. Maar juist die
berichten werden - via het Engelse persbu
reau Reuter dat een kantoor had in Batavia
- streng gecensureerd. De Indische pers
verkeerde kortom in een afhankelijke positie.
Berretty maakte daaraan een einde met de
oprichting, op 1 april 1917, van het Algemeen
Nieuws- en Telegraaf-Agentschap, kortweg
Aneta.
Dominique Willem Berretty werd in 1890
in Djokjakarta geboren uit een gemengd
huwelijk. Na als klerk - de lotsbestemming
van zovele Indo-jongens - te zijn begonnen
bij de Posterijen in Batavia, werd hij in 1910
corrector en wat later stadsreporter bij het
Bataviaasch Nieuwsblad, de onder Indo-Euro
peanen populaire krant van Karel Zaalberg.
Hij ontpopte zich als een journalistiek talent.
In 1915 ging hij als eerste redacteur aan de
slag bij de Java-Bode. Met zijn reportage van
de muiterij van Brits-Indische soldaten in Sin
gapore, in 1915, was zijn reputatie gevestigd.
Tijdens een reis naar de Verenigde Staten
maakte hij kennis met de mogelijkheden
op het gebied van de nieuwsvoorziening. Op
15 maart 1917 nam hij afscheid van de krant.
Twee weken later stichtte hij Aneta.
Van links naar rechts: Hanriette Zentgraaff-Birsak
en echtgenoot Henri Zentgraaff Jan Ritman,
Dominique Berretty en zijn (6e en laatste)
Portugese echtgenote Coquita.
maanden achtereen. En dan het naar huis
gaan, als wij letterlijk werden verjaagd door
zwaluwen en muskieten, als wij dan met ka
potte ledematen de gasoline-lamp uitbliezen
en het gloeiend heete vertrekje van drie bij
vier dichtsloten, om den volgenden ochtend
weer frisch als een hoen "de keet te openen",
- dat was WERKEN, niet?'
Vanaf de eerste dag richtte Berretty zich op
het verkrijgen van meer en sneller nieuws
dan Reuter. Hij bediende zich daarbij van
onorthodoxe methoden. Zo verzekerde hij
zich van de diensten van kapiteins van de
Koninklijke Paketvaart Maatschappij. Zij
gaven de in Singapore verkregen recente
Engelse nieuwsbladen af aan de KPM-agent
op Banka die vervolgens de telegrammen
daarin via de kabel naar Aneta zond, of zij
seinden die telegrammen zelf vanuit inter-
26 Moesson
Moesson #12 juni 2011.indd 26
26-05-11 14:28
