De Indische
pers
Tempo Doeloe
nationale wateren naar Batavia. Van groot
belang was Berretty's kennis van de loop van
de telegraaflijnen. Waren bijvoorbeeld de via
Singapore lopende lijnen overbelast, dan liet
hij het uit Nederland komende nieuws via
Zuid-Afrika doorgeven aan Perth in Australië,
dat het doorstuurde naar Batavia. Aneta
was snel en dus bij de tijd en kreeg de - ook
financiële - steun van het gouvernement. Het
vond in Berretty een loyale partner die met
zijn berichtgeving het gezag nimmer voor de
voeten liep. Met hoge ambtenaren onder
hield hij warme relaties. Een onafhankelijk
persbureau was Aneta zeker niet.
Met het overnemen in 1919 van Reuters
agentschap was Aneta's monopoliepositie
een feit. Met de Indische kranten sloot Ber
retty contracten af, waarin hij zich verbond
deze tegen een bepaald tarief telegrafisch
nieuws te leveren. Ook de kranten in patria
ging hij bedienen, in dit geval met Indisch
nieuws. In 1920 kreeg Aneta een kantoor in
Den Haag. Altijd zorgde Berretty ervoor in de
schijnwerpers te blijven, soms met spectacu
laire acties. Zo steeg hij in februari 1920 met
een legervliegtuig op om op een hoogte van
tweeduizend meter boven Batavia honderd
duizend 'kartonnetjes' met daarop de tekst
'Aneta, de reclamekoning boven alle anderen'
uit te strooien.
Berretty was een geniaal man, ook zijn
vijanden gaven het toe. Zijn succes bracht
hem rijkdom. Het na de oorlog florerende
bedrijfsleven was bereid veel geld te betalen
voor up to date handelsberichten. In 1920
had Aneta veertig mensen in dienst. Op 4
december 1920 werd een nieuwe behuizing
in Batavia op grootse wijze ingewijd: het
'Aneta-building', symbool voor de komeet
achtige opmars van Berretty's geesteskind.
In een van de wanden was zijn aan Napoleon
ontleende lijfspreuk gebeiteld: 'Activité...
Activité.... Vitesse!'
Maar al gauw daarna ging het wat minder.
De vraag naar Aneta's kostbaar interme
diair nam af. Meer en meer werd Berretty
afhankelijk van wat de Indische nieuwsbla
den hem aan honoraria betaalden. De door
hem gevraagde hogere tarieven leidden als
vanzelf tot spanningen. Er werd gesproken
van 'wurgcontracten' en er kwam verzet
tegen zijn machtspositie. Het geruchtma
kende conflict, in 1922, met De Indische
Courant die Berretty weerstreefde en daarom
geen nieuws meer kreeg, groeide uit tot een
enorme rel. De perkara kwam ten slotte voor
de rechter die Berretty in het ongelijk stelde.
Het was zijn eerste grote tegenslag. Woede
wekte hij in diezelfde tijd bij journalisten
die door Berretty, onder het pseudoniem Jan
Karwats, in zijn weekblad De Zweep werden
aangevallen en beledigd. 'Striemen' deed
hij daarin degenen die hem in het verleden
hadden gedwarsboomd of nog steeds in de
weg zaten.
Berretty maakte zich steeds meer vijanden,
onder wie de machtige H.C. Zentgraaff,
hoofdredacteur van de Java-Bode. Onder
andere door zijn toedoen werd in 1931 een
commissie ingesteld die Berretty's handel en
wandel aan een onderzoek onderwierp. Dat
wees uit dat hij zich jarenlang schuldig had
gemaakt aan machtsmisbruik. In zaken hield
Berretty zich daarna op de achtergrond. Maar
als privépersoon bleef hij door zijn levens
stijl, amoureuze escapades en kapitalistische
buitensporigheden - zijn in de buurt van
Bandoeng gebouwde villa Isola was daarvan
het sprekendste voorbeeld - sterk de aan
dacht trekken.
Vlak voor Kerstmis 1934 kwam er een abrupt
einde aan zijn leven. Het vliegtuig De Uiver,
met hem en nog enkele passagiers op weg
van Amsterdam naar Indië, stortte neer
in de Syrische woestijn. In Indië werd met
ontzetting gereageerd. Hij 'stierf zoals hij had
geleefd, opzienbarend', schreef de journalist
Jan Ritman die hem goed had gekend. O
Meer lezen over de fantastische
carrière van de Indische 'Citizen Kane'
Dominique Berretty? Maar liefst 250
hits op Berretty in onze online jaar
gangen op www.moesson.com!
juni 2011 27
Moesson #12 juni 2011.indd 27
26-05-11 14:28
