De Birma-Siam spoorlijn
UIT DE KUNST
Frans Leidelmeijer
Door het hoge aantal gestorven geallieerde
krijgsgevangenen en andere dwangarbeiders
staat de Birma-Siam spoorlijn bekend als de
Dodenspoorlijn. Ook ik kende de gruwel
verhalen die rond deze beruchte spoorlijn
hingen en zag de film De Brug over de rivier
de Kwai uit 1957. Een paar jaar geleden heb
ik deze brug in het plaatsje Kanchanaburi
in het echt gezien en er overheen gelopen.
Ik was toen al danig onder de indruk, maar
helemaal na het bezoek aan de Erebegraaf
plaats.
Het is eigenlijk echt pas bij me gaan leven
toen ik onlangs het boek met tekeningen
van Otto Kreefft (1923-2009) onder ogen
kreeg. Het boek kwam in 1998 uit en was al
snel uitverkocht. Er is zelfs een Engelse verta
ling in Australië uitgegeven. Een tweede druk
volgde in 2010.
Dat Otto Kreefft de ontberingen en mis
handelingen die met de aanleg van deze
spoorlijn gepaard gingen aan den lijve heeft
ondervonden, is debet aan dit succes. Maar
zeker ook door de tekeningen van zijn hand,
die zeer tot de verbeelding spreken. Zij val
len op door hun verfijndheid en hun grote
zeggingskracht en vertellen het verhaal van
het dagelijks leven tijdens de aanleg van de
Dodenspoorlijn. Na de capitulatie van het
KNIL in 1942 was Otto Kreefft nog maar 19
jaar en als dienstplichtige werd hij Japanse
krijgsgevangene en te werk gesteld aan de
Birma-Siam spoorlijn. De spoorlijn was be
doeld als bevoorradingslijn voor het Japanse
leger in Noordwest-Birma dat oprukte naar
de grens van Brits-Indië.
Er werden 61.000 Engelse, Nederlandse, Aus
tralische en Amerikaanse krijgsgevangenen
onder erbarmelijke omstandigheden naar
het gebied vervoerd. Daarnaast waren nog
eens 200.000 romusha's uit de omringende
landen geronseld.
De 415 kilometer lange spoorweg, een enkel-
spoor met 47 wisselpunten werd uiteindelijk
in 15 maanden voltooid.
Van de 61.000 krijgsgevangenen zijn 15.500
omgekomen door uitputting, ondervoeding
en ziektes als cholera, dysenterie, malaria
en door mishandeling. Van de 200.000
romusha's zijn er 170.000 gestorven.
Na de oorlog heeft Otto Kreefft nog tot
1949 als vliegverkeersleider op het vliegveld
Andir bij Bandoeng dienst gedaan. Hij heeft
gedurende die periode 3 jaar de colleges
gevolgd van de opleiding voor tekenleraren
aan de Technische Hogeschool in Bandung.
Na de soevereiniteitsoverdracht moet hij
die opleiding afbreken en ging bij Unilever
(Lintas) als art director werken. Hij heeft
dat in Indonesië tot 1957 en later in Neder
land tot zijn pensionering gedaan. In het
voorwoord van Birma Spoorweg; een visuele
herinnering schrijft Kreefft: 'Voor degene, die
de hel van niet van nabij heeft meegemaakt,
zal menige tekening misschien meer zeggen
dan duizend woorden.'
Ik kan dat alleen maar beamen.
FOTO: LEENDERT JANSEN
bespreekt iedere maand een kunstobject
dat ontstaan is uit Europese en Indische
kruisbestuiving.
augustus 2012 17
Moesson #2 aug 2012.indd 17
27-07-12 12:33
