Tin uit Bangka
UIT DE KUNST
In 1710 ontdekten de Engelsen tinerts op
Bangka, bij de plaats Muntok. Voor de exploi
tatie van de tinmijnen haalden ze Chinese
technici en vooral koelies naar Bangka. Men
trok Chinezen aan omdat zij ervaring op dit
gebied hadden, want China had zelf vele tin
mijnen. In 1814 ruilden de Engelsen Bangka in
voor het gebied Cochin in India. De Nederlan
ders zouden tijdens hun bewind op dezelfde
voet doorgaan: in 1849 werden er maar liefst
200 mijnen geëxploiteerd op het eiland.
Chinese koelies werden ook ingezet op de
goudmijnen, op Borneo en op de rubber- en
tabaksplantages in Deli, Noord-Sumatra.
Vooral van Deli kennen we de afschuwelijke
verhalen van de mensonterende omstandig
heden waarin deze koelies zich bevonden.
De tinmijnen waren in handen van kongsi's
die geleid werden door Chinezen die elkaar
beconcurreerden. Het woord kongsi is
samengesteld uit de Chinese woorden 'kong'
(publiek) en 'si' (bestuur). Een kongsi was
dus een mijnvereniging, maar het woord
werd ook gebruikt voor firma's en industriële
ondernemingen. Later kreeg het woord een
negatieve betekenis: een kliek die samen
werkte om zich te bevoordelen. De tinmijnen
op Bangka stonden onder supervisie van
de Nederlandse staat terwijl die op Biliton
bijvoorbeeld, onder supervisie waren van
Nederlandse handelsverenigingen.
Het afgebeelde driedelig theeserviesje uit de
jaren twintig of jaren dertig, valt op door de
bijzondere vormgeving. Hoekig en geome
trisch, kenmerken van de art deco stijl. Het
handvat van de theepot is omwikkeld met
riet om warmte geleiding tegen te gaan.
Voorbeelden uit het westen hebben model
gestaan voor dit servies. Aan de onderzijde
staan tussen 2 hamers de letters: P.T.K.F.P met
daaronder de vermelding Bangka tinwerk.
Frans Leidelmeijer
oktober 2012 21
De naam van het eiland Bangka bij Sumatra
is afgeleid van de oude Indiase cultuurtaal
Sanskriet waarin vangka tin betekent.
FOTO: LEENDERT JANSEN
bespreekt iedere maand een kunstobject
dat ontstaan is uit Europese en Indische
kruisbestuiving.
Moesson #4 oktober 2012.indd 21
28-09-12 15:41
