HET JAAR 2012
stukje extra bij. Zo zie ik dat nu. En toen ik
dat allemaal ging beseffen, begreep ik ook
waarom er zo vaak misverstanden tussen mij
en Hollanders zijn.'
Die misverstanden konden soms leiden tot
enorme woede-uitbarstingen, vertelt ze.
'Waar hem dat in zit? Vaak in hele kleine
zaken. Het heeft altijd te maken met com
municatie. En met het niet begrijpen van
elkaar, omdat je bepaalde dingen zegt vanuit
een bepaald gevoel.' Als anderen - meestal
Hollanders - kasar waren, zei ze er niets van,
maar kropte ze het op. Tot er ineens een
moment kwam dat alle opgekropte emotie
er allemaal uit moest. 'Soms ging het maar
om iets heel kleins, iets wat totaal niet in ver
houding stond met de uitbarsting zelf, zodat
mensen om me heen dachten: wat heeft zij
nou? Kijk, nu snap ik het allemaal, nu begrijp
ik dat mensen dat dachten. Maar toen ik het
nog niet kon plaatsen, dacht ik altijd: wat is
er met me aan de hand, waarom reageer ik
nou zo idioot? Ik kreeg ook allerlei schuld
gevoelens. Dat is een van de vreselijkste
dingen: dat je allerlei schuldgevoelens krijgt
van dingen die je zijn aangepraat. Je mag dit
niet. Je mag zus niet. Je mag zo niet. Dat zijn
allemaal dingen waarvan ik me heb bevrijd.
Als me iets dwars zit, dan zeg ik dat.'
Laatst was ze op een bijeenkomst met al
lemaal andere Indische mensen. 'Ik merkte
dat de jongere generatie aan tafel zichzelf
als allochtoon ziet. Dat komt omdat het
hele verhaal van de Indische Nederlanders
gewoon onder het carpet is geschoven.
Mijn generatie weet misschien nog wel
een beetje, maar de generatie na mij weet
helemaal niks meer. We worden op één lijn
geplaatst met alle andere mensen die later
naar Nederland zijn gekomen. Met alle
respect, maar aan tafel zaten welopgeleide
jonge Indische mensen die zich op een lijn
stelden met Turken en Marokkanen. Ik raakte
met een van die jongens in gesprek. Weet
je dan niet waar je vandaan komt? Hij zegt:
"Nee hoezo, wat bedoel je dan?" Zijn moeder
zat ernaast te lachen en die zei: "Ja dat is
mijn schuld. Ik heb hem dat nooit verteld." En
toen ben ik het gaan uitleggen. Nou, hij viel
bijna van zijn stoel. En dat was dan ook nog
iemand, die het gemaakt heeft. Dan denk ik:
joh, waar is je identiteit? Het is zo belangrijk
om te weten wie je echt bent. Als je een an
dere culturele achtergrond hebt moet je dat
weten, want als je niet weet wat dat andere
stukje betekent, ben je niet compleet.'
In 1972 ging ze voor het eerst terug naar In
donesië. Toen heb ik mijn oma meegenomen,
iets waar ik nog altijd blij om ben, want vier
jaar later was ze overleden. Mijn oma was
Javaans. Ze heeft nooit helemaal goed Ne
derlands kunnen spreken. Die vakantie heeft
ze bij haar voormalige buren gelogeerd. Dat
waren Chinezen die het helemaal gemaakt
hadden en in Jakarta een prachtig huis had
den. Toen ze terugkwam sprak ze alleen nog
maar Indonesisch.
'Daarna ben ik heel vaak teruggeweest, ook
een paar keer met mijn ouders. In het begin
was ik een toerist in eigen geboorteland. Na
tuurlijk zien ze toch dat je westers bent: ook
al heb je de kleur mee, je bent toch anders.'
Maar de laatste twee keer dat ze Indonesië
bezocht, was er iets veranderd: het was
alsof ze thuiskwam. En dat heeft ook alles te
maken met de persoonlijke groei die ze zelf
doormaakte.
Ze merkte het ook toen ze dit jaar op de Tong
Tong Fair was. In het Indonesië-paviljoen
begon ze meteen Indonesisch te praten. Haar
ouders waren ook mee. 'Ik had ze gezegd
de rollator mee te nemen omdat dat glujur
natuurlijk toch vermoeiend is.'
'Nee', zegt Sandra Reemer als haar opnieuw
wordt gevraagd of het haar wat deed, zoveel
Indische mensen op één plek bij elkaar.
'Nee, jij wil elke keer dat ik zeg dat het zo
bijzonder is. En voor mij is het dat niet. Wat
me vooral opviel is, dat ik een gevoel van
verbondenheid miste.'
Of dat nog altijd het gevolg is van het koloni
ale leven in Nederlands-Indië, dat er een was
van rangen en standen, kan ze niet zeggen.
'Ik zeg alleen dat ik daar het gevoel van
verbondenheid miste. Die verbondenheid
mis ik totaal bij Indische mensen en daar
kan ik echt verdrietig van worden. Het klopt
dat er bij Indische Nederlanders nog altijd
allerlei rangen en standen zijn van chique en
minder chique, en dat zou losgelaten moeten
worden. Want als je weet wie je werkelijk
bent, heb je ook geen behoefte meer aan
die buitenkant. Dan kijk je naar iemands
hart en iemands gevoel en dan pas krijg je
verbondenheid. Zo'n pasar malam met al die
culturen bij elkaar is natuurlijk prima. Je reikt
mensen iets aan. Maar of het nu in de vorm
is van een pasar malam, of zoals ik het doe in
de vorm van lezingen, het is nog steeds niet
vanzelfsprekend dat mensen daarmee ook
echt aan de gang gaan. Dat probeer ik altijd
duidelijk te maken in interviews als dit: het
begint allemaal bij jezelf. Het maakt ook niet
uit, of je toen in Indië tot de derde, vierde, of
weet ik zoveelste klasse behoorde. Nee, we
zijn allemaal gelijk namelijk.'
Ze heeft er begrip voor als mensen nog
moeten wennen aan de Sandra Reemer van
nu. Het is natuurlijk prima om je roer om te
gooien, maar daarmee is nog niet gezegd dat
anderen dat accepteren, zegt ze. 'Als mensen
mijn verhaal oppikken, dan word ik heel blij.
Dat vind ik natuurlijk fantastisch. Maar als ze
het niks vinden vind ik dat ook goed.'
Laatst gaf ze een lezing op de Paranormaal
Beurs in Rijswijk. Halverwege haar verhaal
liepen er mensen weg. 'Als zangeres zou ik
dat verschrikkelijk hebben gevonden. Nu
denk ik: oké, kennelijk is deze boodschap nog
niet aan jullie.'
www.sandrareemer.nl
www.sandrareemerfoundation.nl
januari 2013 17
Moesson #7 januari 2013.indd 17
23-12-12 15:09
