Ins Apps
De fotoalbums zijn onderdeel van de collec
tie Hilleström, vernoemd naar een vrijwil
ligster van het KIT; mevrouw Hilleström. De
naam is een eerbetoon aan de vrouw die
sinds 1948 tot aan haar dood in 1978 van de
albums haar levenswerk maakte. De foto's
hebben een lange reis afgelegd. Tussen
1948 en 1949 zijn ze in drie scheepsladingen
overgekomen vanuit Java. Ze zijn gevonden
in interneringskampen en verlaten woningen
na de oorlog. 'Ik heb een vermoeden dat het
Indisch Rode Kruis albums heeft verzameld',
vertelt Paulien. 'Zij hadden als taak mensen
te helpen en dierbaren terug te vinden,
maar ook om persoonlijke spullen terug te
brengen.' Paulien vond een eindverslag van
het Indische Rode Kruis over 1946. Het ver
slag beschreef dat er fototentoonstellingen
waren van familiealbums in de grote steden
Soerabaja, Batavia, Bandoeng en Semarang.
Met als doel om zo de eigenaren van de
foto's te vinden. Zo kwam het KIT op het
idee om de albums die geen thuis hadden
gekregen in Indië naar Nederland te versche
pen en hier ook fototentoonstellingen op te
zetten. Inmiddels waren er namelijk al veel
repatrianten naar Nederland gekomen. Maar
na twee jaar stopte het KIT met de speur
tocht naar deze families, wellicht omdat met
de soevereiniteitsoverdracht een einde was
gekomen aan Indië.
Voor mevrouw Hilleström begon de zoek
tocht toen pas echt. In overleg met het KIT
kreeg zij in 1952 de albums mee en ging ze
als particulier op zoek naar de herkomst. Zo
was ze te vinden op pasar malams, met haar
eigen stand met foto's en plaatste ze adver
tenties in Tong Tong en later Moesson. Maar
ze liet mensen ook naar haar huis toe komen
in Den Haag, om de albums door te bladeren
en te zien of de foto's misschien aan hen
toebehoorde.
De albums geven een inkijkje in het Neder-
lands-Indië vanaf 1920, toen mensen voor het
eerst over een fototoestel konden beschik
ken, tot aan het begin van de oorlog, toen de
albums los zijn gekomen van hun eigenaren.
Het zijn de gezichten van families die soms
lachend, soms statig en dan weer aandoen
lijk op de foto staan. Het zijn de bruine
gezichtjes die het meest aanspreken. Ze doen
denken aan eigen Indische ooms en tantes,
neefjes en nichtjes en onbewust ga ook ik op
zoek naar herkenningspunten op de foto's.
De foto's zijn tijdloos. Ze voelen als foto's van
je eigen familie. Alleen de kleding verraadt
dat er tientallen jaren overheen zijn gegaan,
waarin de mode vele keren is veranderd en
zichzelf heeft herhaald. De hoge witte taille
broek die een groepje van drie mannen
draagt, terwijl zij leunen op een cabrio auto,
heeft alleen nog geen comeback gemaakt in
deze nieuwe eeuw. Maar de foto's van baby's,
kleine meisjes met linten in hun haar en
echtparen in traditionele Javaanse kleding,
zijn dezelfde foto's die mensen vandaag
de dag nog maken. Tekenend voor de twee
werelden in de koloniale tijd is de foto van
een jongen en meisje. Hun huid is blank.
Ze dragen lichte kleding, korte broekjes en
hempjes. Het meisje heeft een groot donker
lint gebonden in haar haar en drukt haar
pop stevig tegen zich aan. De jongen houdt
zijn hand om de zijne. Naast de jongen en
het meisje staan een man en een vrouw.
Hun huid is donker. Hun kleding traditioneel.
De batik details, het 'hoedje' voor mannen
(blangkon), de wrong in het haar. Liefkozend
laat het blanke jongetje zijn hand rusten op
de schouder van de man. Ze zijn bijna even
groot, ook al schelen ze zoveel jaren. Hij een
man, de jongen nog een kind. Wat ze van
elkaar zijn, staat nergens beschreven. Werkte
dit Indonesische echtpaar voor de totoks
Verzorgden zij deze kinderen, die hen op een
dag voorbij zouden groeien?
Elke foto roept weer nieuwe vragen op. Soms
staan er handgeschreven teksten bij zoals
een plaatsnaam; Soerabaja, Bali, Malang. Of
meer gedetailleerd met datum; Capital Ba
tavia, December 1940. Soms ook liefkozende
tekstjes zoals bij een portretfoto van jonge
man: 'Always yours, Bob'. Of bij een keurig
Via de website Voor de Kunst (www.
voordekunst.nl) heeft het KIT tussen 15
augustus en 15 november geld weten
in te zamelen om het project Foto zoekt
Familie te kunnen financieren. Met dit geld
wordt een website en een app ontwikkeld
waardoor mensen de foto's digitaal in bla
derboeken kunnen bekijken. Op de web
site kunt je foto's 'taggen'. Een tag is een
kenmerk dat aan een bestand kan worden
toegevoegd. Door te klikken op een foto
kan er een tag worden achtergelaten,
bijvoorbeeld als de bezoeker van de site
een persoon of plaats op de foto herkend.
Op deze manier hoopt het KIT zoveel mo
gelijk informatie te verzamelen bij de foto's
en deze informatie makkelijk en snel te
delen, zoals het 'Wikipedia-model'. Het na
deel hiervan is dat iedereen informatie kan
plaatsen, zonder dat deze informatie juist
hoeft te zijn. Omdat het KIT niet in staat
is om alle research te doen is er gekozen
voor dit systeem. Wel zorgt het KIT voor
fact checking bij de geplaatste informatie.
Via een zoekmachine kunnen bezoekers
van de site ook zoektermen invoeren. Met
de app voor de mobiele telefoon kun je je
eigen selectie van albums en foto's bewa
ren. De fotoalbums kunnen niet worden
bekeken in het Tropenmuseum.
www.tropenmuseum.nl/fotozoektfamilie
januari 2013 43
#7 januari 2013.indd 43
