In verschillende Engelse koloniale kranten
werd de brochure met nauwelijks verholen
leedvermaak becommentarieerd. De Indische
kranten veroordeelden het pamflet daaren
tegen als een verraderlijke daad.
Het werken aan zijn pamflet deed de jour
nalist in hem ontwaken. Hij had talent en
dat werd ontdekt. In 1912 werd hij hoofdre
dacteur van de Chinees-Maleise krant Sin Po,
die het emancipatiestreven van de Chinese
bevolkingsgroep krachtig ondersteunde. Hij
werkte er tot 1916. Door zijn ageren tegen
het bestuur werd hij in die periode regel
matig tot gevangenisstraffen veroordeeld.
Hij was er nogal trots op en stond daarin al
lerminst alleen. Indische journalisten botsten
vaak op het 'prikkeldraad der wet'; persde
licten werden niet zelden gezien als een
verdienste: men nam immers geen blad voor
de mond en dat gaf prestige bij het publiek.
Het leven in de gevangenis
Geen Indisch journalist in die jaren heeft de
gevangenis zo vaak van binnen gezien als
Razoux Kühr. Dat was de Civiele en Militaire
Gevangenis in Batavia. Daar zat interessante
kopij in! Nadat hij in januari 1916 weer enkele
dagen had vastgezeten, nodigde het Indische
weekblad De Reflector hem uit te vertellen
over het leven in 'Hare Majesteit's Snuifdoos'.
Dat deed hij in een feuilleton van niet minder
dan zeven afleveringen. Een 'handleiding'
noemde hij zijn verhaal. Niet ten onrechte
gezien de vaak gedetailleerde beschrijvingen
en de daarbij verstrekte raadgevingen aan
'beginnelingen'. Razoux Kühr verluchtte zijn
verslag met tekeningen van de bekende te
kenaar Menno van Meeteren Brouwer en een
viertal foto's, door hemzelf gemaakt met een
naar binnen gesmokkelde camera!
Ik citeer enkele passages uit dit in zijn soort
unieke verhaal. Iedere gevangene moest
gekleed gaan in een blauw katoenen kiel en
broek:
Ik heb aan het blauw pak de meest onaange
name herinneringen. Toen ik voor de eerste
maal 'zitten' moest en een blauw pak 'model'
aan had gehad, had ik een week nadat ik
ontslagen was nog een blauwe huid en was
thuis de risee van vrouw en kinderen. Die
HET JAAR 1916
Toen ik voor de eerste maal zitten moest.
blauwe pakken die de gevangenis verstrekt
geven zoo geweldig af, dat men weken na het
verwerven van een bewijs van goed gedrag
van de cipier nog gebrandmerkt blijft als
veroordeelde. Daarom dient hij die voor de
eerste keer de gevangenis betreedt behalve
een petroleumlamp (voor 's avonds in de cel)
een blauw pak in zijn 'handvaliesje' te hebben:
De beste stof om een blauw pak van te laten
maken is blauw vlaggedoek. Het is wasecht,
neemt moeilijk nat op en geeft een gevoel van
vrijheid. Mijn blauwe pakken zijn daarvan ge
maakt door de tailleur Durand op Noordwijk
[wijk in Batavia].
Aan de hand van een plattegrond beschrijft
Razoux Kühr het gevangenisterrein met zijn
door muren van elkaar gescheiden 'blokken'.
'Zo'n blok is een grasveldje of tuin met een
rij cellen langs een of twee der zijden. In
een hoek: de put, de badkamer en wat daar
gewoonlijk naast staat.'
In blok 9 - 'waar behalve moordenaars, inbre
kers, roovers en falsarissen, ook de journalis
ten worden opgesloten' - was Razoux Kühr
kind aan huis. Hij ontmoette er beruchte
misdadigers als Kühn, Söffing en Gramser
Brinkman (de moordenaar van de Indische
prostituée Fientje de Fenix): 'Tijdens mijn
laatste verblijf in cel 1 van blok 9 was het
vaak alsof ik Kühn en Söffing daar nog lopen
zag en ik hun stemmen hoorde. Wij spraken
elkaar dagelijks, want de gevangenen van
eenzelfde blok zijn de gehele dag bij elkaar,
in de galerij of in de tuin. Alleen van 6 uur
namiddag tot 's morgens 6 uur worden zij in
hun cellen opgesloten.'
's Avonds mogen zij licht op hebben tot 9 uur.
Overtreding van dit voorschrift (en van de
andere) wordt gestraft met inhouding van ta-
baksgeld [vijfeneenhalve cent per dag] of met
het plaatsen in de blokcel. Dat is een kleine cel
met een brits waarin zelfs overdag nooit licht
binnendringt en waarin ook geen lamp mag
ontstoken worden. De gestrafte gevangene
blijft daar dag en nacht in. In diezelfde blokcel
wachtte Brinkman zijn executie af en heeft hij
zich ten slotte zelf opgehangen.
Oog heeft Razoux Kühr ook voor de slechte
omstandigheden waaronder gestrafte inlan-
februari 2013 41
Moesson #8 februari 2013.indd 41
24-01-13
