HET JAAR 1916
ders gevangenzaten. Terwijl in blok 9, merkt
hij op, ten hoogste 12 Europeanen werden
ondergebracht, waren in een veel kleinere
houten loods 73 inlanders gehuisvest, zodat
'men zich zo ongeveer kan voorstellen hoe
die 73 man behuisd zijn.' Bijzonder is ook wat
hij vertelt over door de gevangenen genoten
amusement:
Wat is er nu voor groter genoegen denkbaar
dan op een zondagmorgen in je blauwe pak
ken bij elkaar te hurken en mieren te laten
vechten! We hadden ontdekt dat er twee
soorten grote mieren in het blok voorkwa
men, rode en zwarte. Als men de grootste
exemplaren daarvan samenbracht, volgde een
verwoed gevecht dat wel eens aanleiding gaf
tot weddenschappen waar 't ontbijtbroodje
bij inschoot.
Van tijd tot tijd bedreef men ook het 'ratten-
hengelen'. Van boekbindersgaren werd een
lijn gefabriceerd met aan het eind een tot
een haakje omgebogen boekbindersnaald:
Als 't menu dan bruine bonen of erwtensoep
voorschreef, schoot er wel een stukje zwoerd
over om aan die geïmproviseerde haak ge
slagen te worden, waarna 's avonds als alles
stil was de hengel uit 't tralievenster werd
gestoken. Dan die herrie als er een rat gevan
gen was! Ik verzeker U, lezer, dat die ratten in
42 Moesson
H.M.'s snuifdoos zo groot zijn als katten, en
vraatzuchtig
De moord
Aan zijn herhaalde detentie ontleende Ra-
zoux Kühr zoals gezegd een zekere trots: zij
was naar zijn overtuiging een onvermijdelijk
uitvloeisel van zijn strijd tegen onrecht en
onderdrukking. Zijn verhaal in De Reflector
is, behalve luchtig, ironisch van toon. Ruim
vier jaar later zou hij onder totaal andere
omstandigheden gevangen worden gezet.
Daar ging een afschuwelijke geschiedenis
aan vooraf.
Na zijn redacteurschap bij Sin Po werkte
hij (tot midden 1918) nog bij enkele andere
kranten. Daarna vestigde hij zich met zijn
gezin in Cheribon. Men hoorde niets meer
over hem. Tot begin 1921, toen de kranten
breed uitpakten met artikelen over de moord
die Razoux Kühr op oudejaarsavond 1920
had begaan. De perkara zou de gemoederen
maandenlang bezighouden.
Razoux Kühr leefde in ernstige onmin met
zijn vrouw. Tijdens een hooglopende ruzie
zocht zij op die laatste avond van 1920 haar
toevlucht in het op enige afstand liggende
huis van het echtpaar Van der Hilst. Daar
was ook de 28-jarige marineofficier Henk
van der Hilst die zijn Kerstverlof doorbracht
bij zijn familie. Razoux Kühr, die gedronken
had, sommeerde zijn buurman telefonisch
haar niet binnen te laten. Toen hem dat werd
geweigerd, liep hij met een geweer naar de
woning van Van der Hilst. Henk begaf zch
naar buiten met de bedoeling de zaak te sus
sen. Enige ogenblikken later werd hij getrof
fen door een kogel die waarschijnlijk bedoeld
was geweest voor Razoux Kührs echtgenote.
Hij was op slag dood. Razoux Kühr werd kort
daarop gearresteerd.
De rechtszaak vond onder overweldigende
belangstelling plaats in maart 1921 in Bata
via. Razoux Kühr werd veroordeeld tot tien
jaar celstraf die hij uitzat in Semarang. Na
zijn vrijlating vestigde hij zich weer in Cheri
bon als koopman. Hij en zijn vrouw waren in
middels gescheiden van tafel en bed. Zij over
leed in 1937. Na zijn vrijlating leefde Razoux
Kühr samen met de in 1910 geboren Chinese
Tan Gwat Loen. Zij was zijn njai. Wellicht
omdat hij zijn einde voelde naderen en haar
niet onverzorgd wilde achterlaten, trouwde
hij haar op 20 januari 1958. Enkele maanden
daarna vertrok het echtpaar naar Nederland.
Zij waren er nooit eerder geweest.
Door een snel verminderende gezond
heid werd Razoux Kühr opgenomen in een
rusthuis in Ubbergen. Op 13 juli 1958 overleed
hij daar. Hij was 76 jaar oud geworden. Zijn
vrouw vestigde zich in Elst.
Moesson #8 februari 2013.indd 42
24-01-13 14:17
