Vulkaan de Smeroe
(gezien vanuit de residentie Pasoeroean)
A. Salm, Java, 1872, KITLV
strevend voor die tijd, is dat Tjondronegoro
in zijn jeugd naast een traditioneel Javaanse
scholing, ook een westerse opleiding krijgt,
onderwezen aan huis door Europese privé-
docenten. Zo raakt hij al op jonge leeftijd
vertrouwd met oosterse en westerse denk
beelden, taal en literatuur.
Op het moment van het verschijnen van
De reizen is hij al geruime tijd regent van
Koedoes (die functie bekleedt hij van 1858
tot 1880). Zijn afkomst en maatschappelijke
positie stellen Tjondronegoro in staat om
te kunnen reizen en zorgen ervoor dat hij
zich kan bewegen binnen de werelden van
zowel de Javaanse elite als de Nederlandse
bestuurders. Waarschijnlijk is zijn reisverslag
deels geïnspireerd op een reis die hij als
jonge jongen in gezelschap van een bevriend
inspecteur der cultures maakte en daarnaast
op zijn latere dienstreizen als regent van
Koedoes. Al zal hij ook een aantal reizen op
eigen initiatief gemaakt hebben, want in
Tjondronegoro zit onmiskenbaar een zekere
reislust, hang naar avontuur en behoefte
om zijn geboortegrond te zien en te kennen.
Meer dan eens verzucht hij: 'Ik voel een
sterke behoefte om op reis te gaan, want ik
ben al weer te lang thuis.'
Over onbekende wegen
Tjondronegoro geeft zijn reizen uit onder het
pseudoniem Poerwolelono. Deze naam is een
samentrekking van twee Javaanse woorden:
'poerwo' te vertalen als 'oorsprong', 'eerste'
en 'lelono' dat 'een reis maken' betekent.
Vrij vertaald dicht hij zichzelf dus de naam
'Eerste Reiziger' toe. Waarom Tjondronegoro
zich zo noemt, blijft gissen. Misschien omdat
Poerwolelono op dertigjarige leeftijd in de
fotostudio van Woodbury Page, pose
rend als geletterde edelman: de kris op de
rug en een boek in de hand. (Woodbury
Page, circa 1867, collectie KITLV)
hij met zijn literaire werk een nieuwe weg in
hoopt te slaan, of als eerste een onbetreden
pad vrij wil maken voor volgende reizigers?
In zijn voorwoord van De reizen geeft hij aan
dat het in zijn ogen tijd is voor een andere
denk- en zienswijze: de Javaanse samen
leving moet de blik op het heden richten
in plaats van op het verleden. Daarom wil
Tjondronegoro in zijn werk, anders dan in de
traditionele Javaanse teksten over mythische
geschiedenissen en koninklijke heldendaden,
verslag doen van moderne ontwikkelingen
mei 2013 21
Moesson #11 mei 2013.indd 21 4®+ 24-04-13 18:26
