Meet Greet
In mijn ogen was pappie
vroeger een reus. Een boom
van een vent, barstensvol
levenslust en energie. Maar
nu anno 2013, heeft pappie
soms extra zorg nodig en
een zinvolle dagactiviteit...
TEMPO DOELOE
en hedendaagse gebeurtenissen. Daarom
besluit hij op te reis gaan en verslag van zijn
reizen te doen.
Niet alleen qua onderwerp wijkt Tjondrone-
goro af van de literaire Javaanse traditie, ook
qua taal en stijl breekt hij met de heersende
conventies. In plaats van zijn verhaal op te
tekenen in dichtvorm, schrijft hij in proza en
gebruikt hij de ik-vorm (al kan hij het bij het
zien van de berg Djamboe in de residentie
Kedoe niet laten om een staaltje van zijn
dichtkunst te etaleren en in perfect Javaans
dichtmetrum de overweldigende schoonheid
van de natuur te bezingen).
Als verteller observeert hij, doet hij objec
tief en met een zekere afstand verslag van
wat hij ziet, met hier en daar een - kritische
- kanttekening of persoonlijke noot. Deze
manier van vertellen vinden we terug in
de negentiende-eeuwse reisverhalen van
Europeanen die Java bezochten; werken die
Tjondronegoro ongetwijfeld gelezen en als
inspiratiebron genomen heeft. Ook deze
reisverslagen somden allerlei geografische,
historische, botanische en etnografische
feiten en bevindingen op.
Poerwolelono doet hetzelfde wanneer hij bij
voorbeeld een technisch verhaal houdt over
de moderne machines in een suikerfabriek,
De bezorgers van Op reis met een
Javaanse edelman, Judith Bosnak en
Frans Koot, geven op zondagmiddag 26
mei een lezing op de Tong Tong Fair in
Den Haag. En op vrijdag 7 juni staat er
een lezingenmiddag in Leiden op het
programma, georganiseerd door de
Werkgroep Indisch-Nederlandse Letter
kunde, in samenwerking met Moesson
en de Leidse Universiteit.
Op reis met een Javaanse edelman.
Vertaald en ingeleid door Judith Bosnak
en Frans Koot m.m.v. Revo Soekatno
Walburg Pers: 288 pagina's (gebonden)
ISBN: 978 90 5730 867 3
Prijs: 39,50
de indeling van een stad beschrijft, of een
uitleg geeft van de gewoonten en gebruiken
van de mensen in de desa's, maar zijn relaas
wordt nooit saai, omdat hij er op meester
lijke wijze anekdotes, wonderlijke mythen en
legendes en poëtische natuurbeschrijvingen
doorheen weet te weven. En altijd is zijn
toon scherp en onderhoudend, met groot
oog voor detail. Vermakelijk zijn bijvoorbeeld
de passages waarin hij beschrijft hoe Neder
landers en Javanen hun vrije tijd doorbren
gen: hij doet uit de doeken hoe het eraan
toegaat onder heren en dames van stand bij
de chique paardenrennen. Hij beschrijft hoe
opgedirkte inwoners van Batavia zondagse
rijtoertjes maken om elkaar de ogen uit te
steken in peperdure paard en wagens, en
doet verslag van de spectaculaire stieren
races, waar het er verhit aan toe gaat en er
heel wat afgegokt wordt.
Kortzichtigheid en zuinigheid
Ook laat Poerwolelono geregeld 'specialis
ten' en lokale informanten aan het woord
om zijn verhaal kracht bij te zetten en te
legitimeren. Bij de Javaanse edelen bij wie
hij logeert, bij sleutelbewaarders, eigenaren
en beheerders die hij ontmoet of die hem
vergezellen, wint hij informatie in over de
omgeving, historische achtergronden en
plaatselijke legenden en gebruiken van de
plaats die hij aandoet.
Toch neemt hij niet alles wat hem verteld
wordt klakkeloos aan: wanneer een uitleg
van een van zijn informanten ver afwijkt van
een meer plausibele wetenschappelijke ver
klaring, uit Poerwolelono zijn bedenkingen
of verwijst hij ze naar het land der fabels.
Ook op andere momenten is Poerwolelono
kritisch: zo zwijgt hij niet wanneer hij vindt
dat het de Hollanders ontbreekt aan respect
voor plaatselijke gewoonten en gebruiken
en verwijt hij het koloniaal gouvernement
kortzichtigheid en Hollandse zuinigheid als
het gaat om aanleg en onderhoud van infra
structuur. Van zijn mede-Javanen is hij ook
niet altijd even gecharmeerd: met oprechte
verontwaardiging verbaast hij zich over de
manier waarop zij hun waardevolle Javaanse
tradities zomaar aan de kant schuiven of
er juist krampachtig aan vasthouden en
nalaten hun kinderen naar de eisen van de
moderne tijd op te voeden. Want al is Poer
wolelono een vooruitstrevend man en ziet
hij niets liever dan dat zijn land en landge
noten profijt hebben van de voordelen van
de westerse moderniteit en techniek, en dat
zij hun geest verrijken met het Nederlandse
gedachtegoed en westerse opvattingen, te
gelijkertijd betreurt hij de vervlakking en het
overboord zetten van Javaanse tradities.
In de snel veranderende negentiende-eeuw-
se samenleving op Java is het onvermijdelijk
dat moderniteit en traditie op allerlei vlak
botsen. Poerwolelono slaagt erin als geen an
der zijn weg te vinden binnen deze gespleten
maatschappij: als edelman sterk geworteld
in traditie en verleden weet hij het nieuwe
te waarderen en omarmen. In dat opzicht is
een reis met Poerwolelono niet alleen een
geografische reis, maar vormt het een uniek
ooggetuigeverslag van binnenuit, een intri
gerende reis door de veranderende leef- en
gedachtewereld van de Javaanse aristocratie
in negentiende-eeuws koloniaal Java.
ADVERTENTIE
mei 2013 23
Moesson #11 mei 2013.indd 23
24-04-13 18:26
