Een merkwaardig woord, 'buitenkamper'. Merkwaardig
omdat het aangeeft dat de internering van burgers in
de Japanse tijd de norm is. En dat terwijl het overgrote
deel van de Indische Nederlanders niet geïnterneerd
was tijdens de Japanse bezetting. Binnen de Indische
gemeenschap weten we dat allemaal, maar de
buitenwereld ontdekt het nu ook.
ONS VERHAAL
Buitenkampers
Door Jerney Zwart fotografie Museon
Een deur door en dan naar beneden via een witte ijzeren
wenteltrap. De archiefruimte in. Het is hier altijd dezelfde
temperatuur en luchtvochtigheid, zodat alles in goede conditie
bewaard blijft. Grote hoge rekken tot aan het plafond, gevuld met
boeken, tekeningen, doosjes. Er ligt een sokje. Een enkel kindersokje,
beige gekleurd door de jaren heen, met een dun blauw lijntje afge
werkt en rode stiksels. Op het oog niet veel bijzonders, eerder een
beetje viezig en oud. Ruud Schansman kwam het brengen naar het
Museon in een plastic doosje waar eerder op die dag nog cashew-
nootjes in hadden gezeten. Dat was een goed plekje om het sokje
in te bewaren, dacht hij. Het was van hem. Als kleine jongen in Indië
werden zijn voetjes ooit omhuld door dit sokje en de andere helft
van het sokkenpaar. Zoals het zo vaak gaat met sokken, raak je er wel
eens eentje kwijt. Dan scheiden hun wegen. Maar dit ene exemplaar
was heel bewust bewaard gebleven, gekoesterd. In 1978 vond Ruud
het tussen de persoonlijke spullen van zijn net overleden vader. Toen
zijn vader in de oorlog werd gescheiden van hem en zijn moeder,
heeft hij het sokje elke dag met zich meegedragen. De sok was dus
niet kwijt, maar tijdelijk niet bij zijn wederhelft.
Het zijn dit soort voorwerpen die zijn opgenomen in de nieuwste
collectie van het Museon in Den Haag: Buitenkampers. Het Museon
beschikt over een enorme collectie van voorwerpen en tekeningen
die zijn overgebleven uit de Japanse interneringskampen, zo'n 7.000
stuks. Maar bezit heel weinig objecten van de Indische Nederlan
ders die daarbuiten leefden. Voor het eerst toont het museum haar
stukken van de mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog buiten
de Japanse kampen hebben geleefd in de expositie Buitenkampers.
Een paar maanden na de inval van Japan in Nederlands-Indië begon
de registratie van alle Nederlanders. Er werd daarbij onderscheid
gemaakt tussen volbloed Nederlanders, totoks, en gemengdbloe-
dige Nederlanders, Indo's. Aanvankelijk wisten de Japanners niet
heel goed raad met de Indo's: waar lag hun loyaliteit? Ze kregen het
voordeel van de twijfel in de hoop dat ze te mobiliseren waren voor
het Japanse ideaal. Met een afstammingsbewijs, een asal oesoel, kon
28 Moesson
Moesson #11 mei 2013.indd 28 dSA 24-04-13 18:27
