Buitenkampers-Boekan Main
Preview
ONS VERHAAL
bewezen worden dat er in de familie een Aziatische voorouder
was en in welke graad. De totoks werden geïnterneerd, de Indo's
bleven veelal buiten de kampen. In 1943 kwam er een tweede
selectie van de niet-geïnterneerde Indo's. Als maatregel omdat
deze'arrogante' Belanda peranakans zich niet pro-Japans wilden
opstellen. Japanse ambtenaren bepaalden tot welke groepje
behoorde en in twijfelgevallen was vooral de kleur van de ogen
doorslaggevend. Het gemengde bloed zorgde ervoor dat gezin
nen alsnog werden gescheiden.
Het verwarrende blijft dat voor de mensen in het kamp het beeld
bestaat dat de buitenkampers het veel beter hadden. Zij zouden
hun eigen huis nog hebben, een eigen bed om in te slapen en de
vrijheid om buiten rond te lopen. Maar ook de Indo's die onbe
schermd (hun echtgenoten en vaders waren vrijwel allemaal ge-
interneerd) en zonder inkomen buiten het kamp leefden in een J
steeds vijandigere omgeving, konden amper aan eten komen of
aan medicijnen en kleding. Hun vrijheid was relatief. Zij hadden
wel het voordeel dat ze in staat waren om hun persoonlijke be
zittingen te verkopen en zo geld te verdienen. Avondjurken, sieraden,
tafelkleden, maar ook zelfgemaakte koekjes, broches, beschilderde
flesjes en schoenen probeerden de buitenkampers te verkopen om in
leven te blijven.
Zeven persoonlijke verhalen vormen de basis van de tentoonstelling.
Deze zeven personen hebben spullen bewaard van hun leven als
buitenkampers of hebben deze geërfd van hun vader of moeder. Een
bonnetje van een Chinese dokter, met daarop de prijs van medicijnen.
Een foto van een geliefde. Houten broches voor de verkoop. Een kerst
stalletje, kleurrijk bewerkt tot in de details. Een armband. En zelfs
een speelgoedkist gevuld met houten speeltjes, van een overleden
kind. Waarom bewaar je spullen? Houd je eraan vast tijdens jaren
van oorlog en neem je die mee wanneer je je geboorteland achter
laat om een nieuw leven op te bouwen aan de andere kant van de
wereld? Deze vragen zijn niet door alle mensen te beantwoorden,
soms simpelweg omdat zij er niet meer zijn. Maar de waarde van de
spullen is voelbaar, ook als het verhaal erachter jaren lang verborgen
is gehouden binnen families. Er over praten was niet nodig, maar het
bewaren wel. Want het tastbare, voelt als het enige bewijs dat het
echt is gebeurd.
De tentoonstelling Buitenkampers; de kleur van overleven is vanaf 18
mei te zien in het Museon in Den Haag. Conservator Joke Grootheest
interviewde hiervoor zeven buitenkampers. De tentoonstelling Bui
tenkampers zal te zien zijn tot en met oktober. Meer over buiten
kampers: in 1995 richtte de Pasar Malam Besar een tentoonstelling
in getiteld Het verborgen verhaal. Het bijbehorende boek verscheen
in 2007. De vaste expositie Het verhaal van Indië op Bronbeek staat
uiteraard ook bij deze geschiedenis stil en in de 56 jaar dat Moesson
bestaat, kun je ook een schat aan persoonlijke verhalen vinden over
het leven buiten de kampen. Ga naar: moesson.pictura-dp.nl.
Vooroorlogse foto van de fam-Jie Jansz,
die ook buiten het kamp bleef
Na de film Contractpensions: Djangan Loepah, die werd bekroond
met de Kristallenprijs voor meer dan 10.000 bioscoopbezoekers,
brengt regisseur Hetty Naaijkens-Retel Helmrich in haar nieuwste
film de buitenkampers in beeld.
Hetty: 'Mijn moeder bleef als Javaanse buiten het kamp en mijn
vader was krijgsgevangene tijdens de oorlog. Zo ken ik de ver
halen van binnen en buiten het kamp. Het is de eerste keer dat
er een film komt over de buitenkampers. De mensen die ik sprak
hebben echt hun hart geopend. Het zijn verhalen die nooit eerder
zijn verteld. En het is tijd dat deze verhalen ook worden gehoord.'
Voor haar documentaire reisde Hetty af naar Indo's in Indone
sië en de Verenigde Staten. De tweede en derde generatie is
beïnvloed door het grote zwijgen van de ouders en grootouders
over een dramatische periode van hun leven. Voor Hetty was het
belangrijk om dit zwijgen te doorbreken en een film te maken
die zowel 'aardappeleters', zoals zij ze omschrijft, als Indo's meer
inzicht geeft over het leven en de beleving in die tijd.
Op dinsdag 21 mei verzorgt Hetty een lezing in het Museon over
het tot stand komen van de film Buitenkampers-Boekan Main en
vertoont ze voor het eerst fragmenten van de film. In september
dit jaar gaat de film in première en deze zal in 15 bioscoopzalen te
zien zijn. Na afloop van de presentatie in het Museon kunnen be
zoekers de tentoonstelling Buitenkampers; de kleur van overleven
bekijken. Ook op de Tong Tong Fair zal Hetty op 25 mei om 12.30
deze voorvertoning geven.
mei 2013 31
Moesson #11 mei 2013.indd 31 -fO}- 24-04-13 18:27
