'De stille kracht zal altijd aan mij verbonden
blijven. Of ik dat nu wil of niet. Maar met
Couperus mag ik niet klagen. Je kunt het
slechter treffen. Ik kreeg het boek van mijn
moeder toen ik nog op de toneelschool zat.
Later heb ik het vele malen herlezen. Mijn
eerste echtgenoot was dol op voetbal en
elke woensdag kwamen zijn vrienden bij ons
een wedstrijd kijken. Ik haatte voetbal. Ik zat
dan naast de televisie in een schommelstoel
in De stille kracht verzonken, terwijl de hele
kamer ten onder ging aan gejuich en gebrul.
Toen ze me vroegen voor de serie, wist ik
meteen dat ik Léonie zou kunnen spelen.
Ik had geen enkele aarzeling. Ik realiseerde
me niet dat het zo'n impact zou hebben,
terwijl ik toch al behoorlijk veel televisie
had gedaan. Voor mij zat het plezier vooral
in het maken, niet in wat het later allemaal
teweegbracht. Ik herinner me nog hoe de
Indische mensen die meededen de studio
binnenkwamen. En hoe ze met hun verhalen,
hun muziek en hun lekkere hapjes de sfeer
bepaalden. Zoveel warmte, dat heb ik daarna
nooit meer meegemaakt.'
Pleuni Touw speelde Léonie van
Oudijck in De stille kracht.
'Het allermooist aan De stille kracht is en
blijft voor mij de figuur van Léonie. Hoe
Couperus in de beschrijving van haar wezen
de ondergang van de kolonie projecteerde, is
meesterlijk. Couperus had een heel bijzon
dere intuïtie voor de tijdgeest; ik zie hem als
een soort medium, die scherp aanvoelde hoe
verleden, heden en toekomst met elkaar ver
bonden zijn. Dat het kolonialisme uiteinde
lijk corrumpeert en bedervend werkt, zien we
aan de in Indië geboren Léonie. Ze is rijzig,
blond en blank, schrijft Couperus, een kind
van Europese ouders, maar ze heeft "grauwe
ogen". Ze is een gedegenereerd wezen,
behaagziek en onverschillig, maar wreed als
het nodig is. Ze leeft uitsluitend voor zichzelf
en haar wellust. Alleen maar door te zijn wie
ze is richt ze een enorme puinhoop aan, net
als het koloniale project. Dat weten wij nu,
maar Couperus wist het toen al! Uiteindelijk
blijkt Léonie verdwenen, richting Europa, en
kunnen anderen de rommel gaan opruimen.'
Lizzy van Leeuwen is antropoloog.
1
'In twee toneelversies van De stille kracht
maakte ik deel uit van de cast. Niet van de
tv-serie. Die zag ik als jongen van elf. Omdat
het over Indië ging, mocht ik opblijven en
genoot ik stiekem van de expliciete scènes,
waaronder de spraakmakende badscène van
de met sirih bespuugde Pleuni Touw. Van
zelfsprekend las ik De stille kracht voor mijn
boekenlijst. Eerst onwennig, maar al snel
waardeerde ik het archaïsche taal gebruik.
De kleine herhalingen, nieuwe woorden, de
dandy-achtige stijl van Couperus. Het was
aantrekkelijk en mysterieus. Het voelde alsof
ik deel uitmaakte van dat verre Indië wat
voor mij enkel uit verhalen bestond. Het boek
prikkelde de fantasie. De titel is misleidend,
het boek toont de decadentie en de koloniale
houding van de Nederlanders. Zij maken zich
druk om roddel, achterklap, overspel, corrup
te benoemingen terwijl onder hun neus het
onafhankelijkheidsstreven vorm krijgt. De
dialogen waren zo goed dat ze rechtstreeks
overgenomen konden worden in toneeltekst
of serie. Een boek dat op jonge leeftijd in je
leven komt en ongemerkt je hele leven bij je
blijft. De kracht van het geschreven woord.'
Martin Schwab is acteur en regisseur.
42 Moesson
Moesson #12 juni 2013.indd 42
28-05-13 10:30
FOTO: AVRO/JUSTBRIDGE. DVD VERKRIJGBAAR IN DE MOESSON-SHOP
