Om de
populariteit van
social media
in Indonesië
te begrijpen,
moeten we
terug naar het
jaar 1994
Er is geen stad ter wereld waar meer wordt
getwitterd dan in Jakarta. Dit blijkt uit een
onderzoek naar het gebruik van sociale
media door het Franse bureau Semiocast.
Twee procent van de miljarden Twitterbe-
richten die maandelijks wereldwijd worden
verzonden, is afkomstig uit de Indonesische
hoofdstad. Hiermee laat de stad Twitter-
gekke steden als Londen en Tokio achter zich.
Opvallender nog is dat Jakarta niet de enige
Indonesische stad is in de top 10, Bandung
staat op nummer zes in deze lijst en is
verantwoordelijk voor 1,3 procent van alle
Twitterberichten wereldwijd. Hiermee is In
donesië het enige land dat met twee steden
vertegenwoordigd is bij de bovenste tien.
Ook op Facebook is Indonesië een groot
macht. Uit een recent rapport van het Ameri
kaanse marktonderzoekbureau Socialbakers
blijkt dat er in geen enkel land het aantal
Facebookprofielen zo sterk groeide als in
Indonesië. Zowel in absolute aantallen als
relatief gezien. In 2012 maakten 7,4 miljoen
Indonesiërs een nieuw Facebookprofiel aan
wat het totaal aantal gebruikers van de web
site in het land bracht op 47 miljoen. Dat is
een groei van bijna twintig procent. Hiermee
groeit het aantal nieuwe profielen sneller
dan in Facebook-grootmachten als India,
Turkije en de Verenigde Staten.
30 Moesson
Moesson #1 juli 2013.indd 30
Maar waar komt die bijna buitensporige
populariteit van social media in Indonesië
vandaan? Hoewel de tijd van internetcafés
met langzame verbindingen en oude com
puters definitief voorbij lijkt, loopt Indonesië
op het gebied van internetinfrastructuur nog
ver achter op bijvoorbeeld Japan en Australië.
En natuurlijk, de smartphones met mobiel
internet vinden nu de economie groeit ook
gretig aftrek in Indonesië. Maar een snelle
3G-verbinding is tot nog toe vooral te vinden
in de grote steden, vliegvelden en toeristi
sche trekpleisters. Toch vliegen de statusup-
dates je in het op drie na dichtstbevolkte
land ter wereld om de oren.
Vrijplaats
Om de populariteit van social media in Indo
nesië te begrijpen, moeten we terug naar het
jaar 1994. Nauwelijks 1 jaar nadat in Neder
land internetprovider XS4ALL voor het eerst
internet aanbood voor consumenten, werd
Indonesië via Singapore aangesloten op, wat
we toen nog, het wereldwijde web noemde.
Bijzonder was dat internet in Indonesië, in te
genstelling tot in de rest van de wereld, niet
al eerder gebruikt werd als militair commu
nicatienetwerk. Het Indonesische leger had
geen eigen internetnetwerk en miste zelf de
kennis om een dergelijk netwerk te bouwen
of te controleren.
Dit maakte internet tijdens de laatste vier
jaren van Soeharto's Orde Baru een vrijplaats
voor ongecensureerd nieuws. Bovendien kon
den activisten via nieuwsgroepen (een antie
ke versie van het internetforum) ongestoord
met elkaar communiceren en informatie
uitwisselen. Toen in 1994 drie opinieweekbla
den werden verboden omdat ze te kritisch
zouden zijn geweest over het regime, gingen
veel journalisten ondergronds, via de nieuws
groepen verder met hun werk. En ook in de
maanden voor de val van Soeharto speelden
chatrooms en chatprogramma's als ICO en
het bijna ter ziele gaande MSN Messenger
een belangrijke rol in de organisatie van de
studentenprotesten. Net als nu tijdens de
Arabische Lente, werd internet gebruikt om
de beelden en verhalen die het regime niet
zo goed uitkwamen, te tonen aan het oog
van de wereld.
Social media-pioniers
Internetcafés waren de plek bij uitstek om
aan 'verboden informatie' te komen als on
afhankelijk nieuws en bovendien een goede
plek om via chatprogramma's en e-mail
in contact te blijven met je vrienden. Veel
internetcafés boerden goed bij de chatgekte
die heerste onder Indonesische studenten.
Hoewel weinig Indonesiërs eind jaren negen
tig zelf een internetverbinding thuis hadden,
was een groot deel van vooral de studenten
bijna dagelijks op internet te vinden.
Indonesië was een van de eerste landen die
social media massaal omarmde. Toen in 2002
de Amerikaanse programmeur Jonathan
Adams de website Friendster.com lanceerde
(2 jaar voordat Facebook en Hyves het levens
licht zagen), duurde het niet lang voordat de
site een van de best bezochte sites van het
land werd. Tot 2008 zaten er meer Indonesi-
ers op Friendster dan op Facebook. Pas toen
rond 2008 Facebook wereldwijd doorbrak,
verdween de hegemonie van Friendster. De
snelle populariteit van Friendster.com in
Indonesië, laat zien dat de jonge internet
ters bovenop social media zitten. Hoewel
Friendster iets in populariteit is gekrompen,
facebooken en twitteren Indonesiërs van
onder de veertig jaar er ook lustig op los.
De opkomst de afgelopen jaren van smart
phones met toegang tot snel mobiel
internet, zorgt er voor dat veel mensen niet
meer een internetcafé hoeven te bezoeken.
Met een 3G-telefoon in je zak kan je im
mers overal berichten op internet plaatsen.
De snel toenemende welvaart in het land,
zorgt er daarnaast voor dat ook steeds meer
mensen in en rond de grote steden zelf de
beschikking hebben over een redelijk snelle
internetverbinding.
