uit kon', zei historicus en Andere Tijdenpre
sentator Hans Goedkoop, zelf kleinzoon
van een Indische oma, onlangs. Een rake
uitspraak, maar pijnlijk is het wel om 70 jaar
na dato nog altijd te moeten constateren
dat het Indische verhaal al spaak loopt bij
een simpele uitleg over het verschil tussen
Indo, Indisch, en Indonesisch.
Misschien dat Hetty Naaijkens er met haar
documentaire Buitenkampers nu wel in
slaagt om dat schot te doorbreken. Want
Buitenkampers is een prachtige en ont
roerende film. Een film die soms schuurt.
Waarin zonder terughoudendheid over
'inheemsen' en 'inlanders' wordt gespro
ken, omdat het woord 'Indonesiër' voor de
oorlog gewoon nog niet werd gebruikt.
Waarin soms nog altijd de verontwaardi
ging doorklinkt over het verlies van Indië.
En waarin veel leed wordt verdrongen door
een glimlach. Of een spannend verhaal. De
manier waarop dat gebeurt is intiem en ver
trouwd. Alsof ze het allemaal vertellen aan
een nichtje dat tegenover hen zit.
6 oktober Filmtheater
Concordia Enschede
12 oktober 't Hoogt Utrecht
13 oktober Pathe Tilburg
13 oktober Verkade fabriek
13 oktober Villa Lux Nijmegen
20 oktober Filmtheater Hilversum
3 november The Movies Dordrecht
(optie)
9 november Gigant Apeldoorn
10 november De Leest Waalwijk
Hetty Naaijkens is aanwezig
voor Q A. Voor meer speeldata
zie www.buitenkampers.nl
midden lag de bagage en daar legde je je
benen op.
Maar ja, er viel niets te verplegen. Het zie
kenhuis bleef leeg. Na een aantal maanden
nietsdoen, werd ik teruggeroepen naar
Melbourne en toen moest ik opeens naar
Nieuw-Zeeland, naar Auckland. Pas in het
Amerikaanse militaire kamp daar arriveerden
er evacués uit Indië, maar ook dat zieken
huis bleef grotendeels leeg. We hebben wat
kinderen met kinkhoest gehad en met de
mazelen. De dokter hield ook spreekuur en er
werden medicijnen uitgereikt, maar nauwe
lijks iemand werd opgenomen. In september
1946 kregen we de mogelijkheid om naar
Holland te gaan en die kans heb ik gegrepen.
Toen wij in Nederland arriveerden, werden
we met de nek aangezien. Ze vroegen me:
waar kom je vandaan? Ik antwoordde: uit
Indië. Ze wisten daar niets van. Hadden jullie
daar ook oorlog? Dan moest je uitleggen dat
wij onder de jappen hadden gezeten. Maar
ze luisterden niet, de Duitsers, dat was veel
erger. Ik voelde me Nederlandse, maar de
Nederlanders vonden mij geen Nederlandse.
Je voelde je gediscrimineerd omdat je uit
Indië kwam. Wat wij hadden meegemaakt,
telde niet mee. We moesten zelf maar onze
weg zoeken. Maar dat kon ik aan. Want in
1942 was ik al volwassen geworden. Ik moest
wel. Na zo'n keerpunt laat je je niet meer
door iedereen bedillen, dankjewel. Ik hoef
naar niemand meer te luisteren, ik ben baas
over mezelf.'
oktober 2013 31
Moesson #4 oktober 2013.indd 31
25-09-13 15:00
blijven. En wie in 1995 en 1996 de Pasar
Malam Besar bezocht, kon daar tentoonstel
ling over buitenkampers zien met de titel Het
verborgen verhaal, die op meer plaatsen in
Nederland was te zien en waarvan een boek
verscheen. Hetzelfde gebeurde recent bij de
reizende tentoonstelling Aanpassen! waarin
Indische Nederlanders uitvoerig over hun
leven buiten de kampen vertellen.
Het idee dat buitenkampers altijd hebben
gezwegen gaat allang niet meer op. Dat was
ongetwijfeld in de jaren vijftig zo. Maar nu
toch niet meer? Kijk hoe ze zich roeren op al
die Indische websites en in Indo-communi-
ties.
Dat neemt niet weg dat Buitenkampers een
prachtige film is. En misschien nog belang
rijker: een prachtig podium, waarop het
Indische verhaal naar buiten wordt gebracht.
Want het gevoel om niet te worden gehoord
leeft nog altijd. Een gevoel dat terecht is,
want het verhaal van de buitenkampers
werd altijd overschaduwd door de mensen
die wèl in het kamp hebben gezeten. Die
konden wèl hun verhaal kwijt en wisten wel
de weg te vinden naar de geschiedschrijvers,
de beleidsmakers en de gerenommeerde
uitgeverijen. Het verhaal van de kamp
slachtoffers werd de officiële lezing van
Nederlands-Indië tijdens de Japanse bezet
ting. Het verhaal van de buitenkampers werd
een verhaal in de marge, hoewel er meer
buitenkampers waren (250.000) dan mensen
die in de kampen zaten (100.000). De term
'buitenkampers' wijst daar ook op: alsof het
de norm was om in het kamp te zitten.
'De Indische geschiedenis is goed bewaard
gebleven binnen de Indische gemeenschap,
maar daarbuiten eigenlijk helemaal niet. En
het zou zo goed zijn als dat schot ertussen
