'We kunnen een
Indisch monument
bouwen zo groot als
de stad Rotterdam,
dat lost niets op, de
miskenning blijft.'
Theater Na de Dam. Het eerste jaar werd er
een toneelbewerking van Bezonken rood
van Jeroen Brouwers gespeeld. Het jaar
daarop deed Elsbeth Vernout mee met haar
eigen voorstelling Dezen en genen. Maar
in vergelijking met joodse stukken zijn er
niet zoveel toneelstukken die het Indische
verhaal vertellen. 'Ik zag een lacune in het
toneelrepertoire. Maar ook dat het in de
politiek een ondergesneeuwd thema is. Indië
wordt in het maatschappelijk debat al gauw
als lastig en moeilijk beschouwd. Er wordt
krampachtig gedaan over de koloniale tijd,
de politionele acties, de bersiap, die allemaal
vanuit verschillende perspectieven zijn te
bezien. Verhalen die totaal onbekend zijn bij
het grote publiek, terwijl we in Nederland
toch met twee miljoen mensen zijn, die een
Indische achtergrond hebben. Niemand lijkt
zich nog te realiseren dat de koloniale tijd
eigenlijk een voorwaarde is geweest voor
onze welvaart. Als het over de Gouden Eeuw
gaat, gaat het alleen maar over Spinoza en
de huizen aan de gracht, maar niet waar dat
geld vandaan kwam, waarmee al die grach
ten zijn gebouwd. Ik vind dat je dat gewoon
moet weten. Dit is er omdat dit gebeurd is.
Omdat die kennis meer reliëf geeft aan een
plek, aan een land.'
Een deel van de reden van zijn voorstelling
is het vertellen van het Indische verhaal.
'Maar dat is niet mijn eindpunt. Het doel van
de voorstelling is niet: het Indisch verhaal
vertellen. Dat kan ook niet. Het doel is juist te
laten zien, hoe moeilijk of onmogelijk het is
om dat Indische verhaal te vertellen. Hoeveel
ruzies dat oplevert. Welke belangenstrijd
daarmee gepaard gaat. Welke persoonlijke
belangen er spelen. Hoeveel onmacht dat
oplevert. Ik wil laten zien hoe moeilijk het
is om het Indisch perspectief te formuleren.
En dat is eigenlijk het probleem van deze
tijd. We willen onszelf definiëren, we willen
ergens bij horen. We willen kunnen zeggen:
dit zijn onze wezenlijke eigenschappen. Dit
zijn wij. Maar dat is niet te doen. Je ziet in
heel Europa afsplinterbewegingen ontstaan.
In Schotland, in Noord-Italië, de Basken.
We vallen uit elkaar en tegelijkertijd klinkt
de roep om het behoud van de natiestaat
luider, omdat mensen niet willen opgaan in
de EU. Daar horen we niet bij, we horen bij
Nederland. Maar wat is die essentie van het
Nederlanderschap dan? Na drieduizend jaar
filosofie bij de Grieken, Chinezen en Romei
nen is het nog steeds niet gelukt te definië
ren wat een mens is. Waarom zouden we dan
wel in staat zijn om het eens te worden wie
de Nederlander is, of de Indo?'
Door zijn studie filosofie heeft hij geleerd
om naar de wereld te kijken. 'Aan die studie
heb ik waanzinnig veel gehad. Filosofie is
gewoon een techniek. Een methode. Je leert
analytisch denken, je leert lezen en schrij
ven. Theater en kunst zijn veel vager dan
filosofie. Filosofie is gericht op het verkrij
gen van helderheid, het verhelderen van de
gedachte. Het verhelderen van fundamentele
begrippen waarmee we onszelf begrijpen,
waarmee we de wereld begrijpen, zoals tijd,
ruimte, angst, liefde, god, leven, dood, taal,
geschiedenis. Terwijl kunst is gericht op het
erkennen van tegenstrijdige krachten. Het
plaats geven aan de chaos, het erkennen van
chaos. Dus ik ga niet het Indische verhaal
vertellen, maar ik ga proberen te laten zien
hoe onmogelijk dat is en wat voor chaos dat
creëert. En wat dat weer voor een andere
chaos blootlegt. Dat is eerder een soort
cascade. Je gooit iets om en terwijl je dat
probeert te herstellen, maak je de vlek groter
en gooi je wat anders om.'
Verwacht niet van hem dat zijn theaterstuk
straks gaat zorgen voor erkenning, waarnaar
de Indische gemeenschap die zich miskend
en niet begrepen voelt, al zo lang op zoek is.
'Ik zit door Theater Na de Dam in heel veel
herdenkingscomités en ik zie de miskenning
die daar nog altijd leeft bij de oudere gene
ratie en dat die in stand wordt gehouden.
Wat ik bij al die groepen zie is dat misken
ning niet ophoudt. Miskenning is niet van
buitenaf op te lossen. Dat komt niet goed.
We kunnen een Indisch monument bouwen
zo groot als de stad Rotterdam, dat lost niets
op, de miskenning blijft.'
Eerder stelde hij al voor de Indiëherdenking
op 15 augustus te verplaatsen naar 4 mei. 'Ik
vind het mooi om op 15 augustus erbij stil
te staan dat op dat moment de Tweede We
reldoorlog echt was afgelopen. Maar de hele
wereld staat niet op dat veld. De Indische
gemeenschap staat op dat veld. En dan gaan
we allemaal kijken of de minister-president
wel is gekomen en welke ministers er zijn
geweest. En welke niet. En daar kunnen we
dan weer lekker boos over worden.
Ook ik ben een kind van de Tweede We
reldoorlog. Mijn opa is bevrijd door de bom
op Hiroshima. Mijn opa en oma zijn hier
gekomen na de soevereiniteitsoverdracht,
daardoor heeft mijn vader mijn moeder
ontmoet en daardoor ben ik er.
Maar ik vind nog steeds: voor mij is het mo
ment om te herdenken 4 mei. Dat is op deze
plek waar ik nu leef. In Nederland. Je sluit je
ook af van je eigen land als je dat apart gaat
vieren, of herdenken. Ik zie dat heel vaak
bij vertegenwoordigers van de Indische en
Surinaamse gemeenschap. Er was laatst een
hoogleraar van Surinaamse afkomst die 4 en
5 mei een Hollandse obsessie met zichzelf
noemde. Daarin zat de rancune van het altijd
buitengesloten geweest zijn, maar tegelijker
tijd sloot hij zichzelf buiten.
De joden zeggen: Het gaat nooit over ons. De
Indo's zeggen: Het gaat altijd over de joden.
Dat is toch hilarisch. Ik vind het interessant
hoe Nederland is omgegaan met het leed
van zijn minderheden. Ik wil kijken naar de
ruzie die daaruit is voortgekomen. Ik ben een
toneelschrijver, dus ik moet het hebben van
drama.'
Op 13 mei speelt Bo Tarenskeen in De
Toneelschuur in Haarlem zijn theatermo
noloog Ons vertrouwen is nergens op ge
baseerd over de huidige vertrouwenscrisis.
Kaarten: www.toneelschuur.nl of bel:
023 - 517 39 10.
mei 2014 17
Moesson #11 mei 2014.indd 17
28-04-14 10:06
