Meer lezen
over Sampit?
Verschillende Indo-families
zijn in de jaren vijftig verhuisd
van Sampit op Borneo naar
Zaandam in Noord-Holland.
De link tussen beide plaatsen
zijn de Bruynzeel-fabrieken die
daar stonden. Een gesprek met
de bevriende families Van den
Eeckhout en Herfkens/Van der
Kruk, waarvan zowel de vaders
als kinderen bij Bruynzeel
werkten.
Door Bas Husslage
Fotografie privé-collectie betrokken families
Enkele reis Sampit-Zaandam, de
biografie van William van der Kruk,
verkrijgbaar voor 12,95 via
info@woordenschat.nl
Lilian Ducelle schreef in 1989 een
serie artikelen over haar leven op
Sampit onder de titel: 'Sampit! Wie
woont er nu op Sampit!' in Moesson.
Te lezen in ons online archief via
www.moesson.nl
'Voordat we vertrokken van Sampit naar
Zaandam', vertelt Puck van den Eeckhout,
'had mijn man Jaap al geregeld dat hij in Ne
derland ook weer bij Bruynzeel kon werken.
Maar we hadden bijvoorbeeld ook kunnen
kiezen voor Bruynzeelvestigingen in Bergen
op Zoom of zelfs in Brazilië.
Wij kwamen in 1955 aan in Nederland', ver
volgt ze, 'woonden eerst tijdelijk in Schoorl,
dan tot november '56 in de Van Eeghenstraat
in Amsterdam en daarna in de Molenma
kersstraat in Zaandam. In 1956 kwamen ook
andere families uit Sampit naar Nederland.
Mijn man werkte in Sampit op Borneo in het
ketelhuis van de Bruynzeel-fabriek en ging
daar ook in Zaandam weer aan de slag in
dezelfde functie, maar wel tegen een flink
lager salaris. Hij verdiende zestig gulden per
week en daarvan moesten we een gezin van
zeven mensen onderhouden. Bovendien was
in Sampit het huis, water en licht gratis.'
Zagerij opgebouwd
Net als Jaap van den Eeckhout (overleden
in 2001), werkte de inmiddels negentigja
rige Jan Herfkens in het ketelhuis. Hoewel
slechtziend en -horend, kan Herfkens zich
zijn werk in Sampit nog goed voor de geest
halen: 'We hebben daar op twee dagen
reizen van de bewoonde wereld een zagerij
opgebouwd. Aan de rivier, op de plek waar
de bomen uit het woud kwamen.' Officieel
heette de onderneming - die in 1947 werd
gestart - de Bruynzeel Dayak Houtbedrijven
nv, die behalve een zagerij een bosexploitatie
omvatte.
'Eerst waren er in Sampit alleen een paar
Chinezen en een heel stel Javaanse contrac
tanten', vertelt Herfkens. 'De enige bedrijvig
heid die er was voordat Bruynzeel een fabriek
bouwde, was een oliefabriekje voor klapper-
sawi van een Duitser. En een fabriekje voor
het drogen van theepulp. Om de zaagfabriek
te realiseren kwamen per schip allemaal
materialen aan vanuit Nederland en Duits
land. Raamzagen, lintzagen, een breker, grote
stoomketels. Alleen bij vloed konden die
materialen de rivier opgevaren worden naar
het binnenland van Borneo.
Ik kreeg de opdracht van mijn baas om
betonnen funderingen te maken en de ketels
in het ketelhuis op hun plek te zetten. Ik zei:
hoeveel tijd geeft u mij? Hij zei: drie weken.
Toen zei ik tegen de mannen in mijn groep:
als jullie het binnen tien dagen redden, krij
gen jullie dubbel salaris. Nou, in zeven dagen
was alles klaar. De fabriek kon daardoor twee
weken eerder draaien dan gepland. Ja, dat
leverde Bruynzeel veel geld op.
Het grote voordeel dat ik had bij het aanstu
ren van de mannen in mijn groep, was dat ik
als kind zowel Javaans, Madoerees als Maleis
had leren spreken. Hoe? Door goed op te let
ten als ik met andere kinderen speelde.'
Fabrieksrestanten
Zowel in Zaandam als in Sampit zijn de oude
Bruynzeel-fabrieken nog terug te vinden. Zij
het in Sampit alleen als ruïnes (zie foto's).
In Zaandam staan een flink aantal gebou
wen nog overeind, maar ook daar is al veel
afgebroken.
William van der Kruk ging op 17-jarige leeftijd
net als zijn stiefvader Jan Herfkens als tech
nisch onderhoudsmonteur aan het werk bij
Bruynzeel: 'In de oude Bruynzeel-deurenfa-
briek in Zaandam zit nu meubelzaak Loods 5.
Ook het kantoorgebouw staat er nog, net als
de langgerekte gebouwen van de schaverij.'
In en rond die laatste gebouwen gaat IKEA
binnenkort een nieuwe vestiging realiseren.
Patsy van den Eeckhout is een paar jaar
geleden teruggegaan naar Sampit, met haar
man Joop Bootsma. 'Veel wist ik er niet meer
van, omdat ik 4 jaar was toen we vertrokken.
Maar toen mijn man en ik daar na een lange
reis aankwamen, viel het tegen. Het was erg
stoffig. Toch ben ik blij om daar terug ge
weest te zijn. We bezochten onder meer het
lokale museum, een bouwval waarvan ramen
ingegooid waren, waar een maquette van
de Bruynzeelfabrieken staat. Vervolgens is
mijn man met de museumbeheerder en een
bosbouwman in de natuur rond Sampit, naar
ruïnes van de Bruynzeelfabriek gegaan.'
Uit Indonesië kwam overigens maar een
klein deel van het hout. De enorme boom
stammen kwamen overal vandaan naar de
Bruynzeelfabrieken, van Brazilië tot en met
de Filipijnen en Afrika.
38 Moesson
Moesson #1 juli 2014.indd 38
27-06-14 15:46
