Wijn moedel is de
jongste dochtel van
Flits D ahlel
Zwijgen hoeft niet
altijd goud te zijn
FAMILIEGESCHIEDENIS
Mijn moeder is de jongste dochter van Frits
Dahler. Zij heeft het boek inmiddels twee
keer herlezen. Voor haar werd een groot
aantal dingen duidelijk. Verhalen omtrent
haar vader waren altijd gehuld geweest in
mysterie. Haar oudere broers en zussen heb
ben haar nooit verteld wat haar vader precies
deed en deden er het zwijgen toe. Zij voelden
zich meer Nederlander. Behalve haar broer
Max, de vader van Janneke, en haar zus Fietje.
Mijn moeder moest Janneke begroeten met:
'Merdeka!' Welke rol speelde haar vader in de
Indische maatschappij? Waarom kreeg haar
vader een staatsbegrafenis? Waarom mocht
alleen haar zus Fietje naar de uitvaart achter
de demarcatielijn en haar broers en andere
zussen niet?
Met het in elkaar vallen van de puzzelstukjes
komen ook de mooie herinneringen weer bo
ven. Zoals de uitstapje naar Buitenzorg, naar
Bali en naar de pasar, waar ze Es Shanghai at
met haar nichtjes. Na het lezen van het boek
begrijpt ze waarom ze op een dag een mooie
strik in haar haar kreeg, in een nieuw jurkje
werd gestopt en met haar vader op bezoek
ging bij een Japanse hoogwaardigheidsbe
kleder in Batavia. Terwijl haar vader urenlang
sprak met de man, speelde zij in de tuin
met zijn dochtertje. Waarom Soekarno op
de dag dat ze geboren werd op kraamvisite
bij haar ouders thuis kwam. Waarom mijn
oom Doddy zich een hoedje schrok toen ik
op een dag langs kwam bij hem in Den Haag
met een document dat opa had geschreven:
De positie van de Indo in de huidige maat
schappij. Geleend uit het KITLV; ik studeerde
Indonesische talen en culturen in Leiden. Ik
heb toen niet meer aangedrongen, het lag te
gevoelig.
'Kijk in de spiegel en zie wie u bent', is een
uitspraak van mijn grootvader. ik kijk op
van mijn boek en zie mijn oudste zoon, en
het is alsof ik in de spiegel kijk: bruine ogen,
bruine haren en een huid die ze in Brazilië zo
treffend café com leite noemen, koffie met
melk. Dertien jaar, maar niet meer klein. Zijn
overgrootvader werd in de vorige eeuw door
het Nederlandse gouvernement 'te klein
en te bruin' genoemd, toen hij assistent
resident wilde worden. Hij werd buitenspel
gezet en dat wakkerde zijn politieke overtui
ging alleen maar aan. Er waren wel degelijk
initiatieven uit de Indo gemeenschap voor
een meer gelijkwaardige maatschappij. Er
waren meer opties dan je alleen te scharen
bij de Nederlandse overheerser. Nederland
heeft mijn grootvader gediskwalificeerd door
hem te bestempelen als landverrader en te
verbannen naar het eiland Onrust voor de
kust van Batavia. Maar wat als mijn grootvader
wel braaf had gedaan wat de Nederlanders
van hem verwachtten? Zou hij dan niet zijn
verbannen en had mijn moeder Thea dan
wel een gelukkige jeugd gehad, samen
met haar ouders in het grote huis aan de
Jalan Kebon Sirih?
Ja, er waren Indo's die zich niet bezighielden
met zo veel mogelijk Nederlands te zijn.
Niets om je voor te schamen. Zwijgen hoeft
niet altijd goud te zijn. 'Iedere Indo is een
boek op zich', zoals een dierbare vriendin
laatst zei. Indische verhalen zijn verhalen die
te lang zonder klank hebben geleefd, maar
wel van binnen zijn gevoeld. Er is zoveel niet
gezegd, niet gehoord of ongevraagd geble
ven; al zijn buitenstaanders van mening dat
het Indische verhaal allang verteld is en in
herhaling is gevallen. Nelly-Jane heeft een
begin gemaakt van het verhaal van onze
grootvader, Pieter Frederich Dahler, alias Amir
Dahlan, één van de oprichters van de Taman
Siswa-scholen, één van de voorvechters van
het nationalisme en één van de grondleggers
van het Bahasa Indonesia als eenheidstaal,
maar door de Nederlanders bestempeld als
landverrader. Een kleine, bruine man die de
onafhankelijkheid van Indonesië voorstond,
maar die niet meer zou meemaken.
Fragment
open einde heeft. Een deel van het vervolg
van onze familiegeschiedenis is mij bekend,
maar er zijn nog steeds hiaten die - vooral na
het lezen - vragen om opgevuld te worden.
Waarom kwam oom Max alsnog naar
Nederland? En: hoe zat het nou precies met
opa Dahler, één van de voorvechters van het
Indonesische nationalisme?
Ook al beseft zij als geen ander dat het leven niet alleen bestaat uit presentjes en leuke
dingen, verheugt zij zich toch op alles wat komen gaat. Ondanks al het gedwongen
loslaten, al het afscheid en de onzekerheid, al het verdriet en gemis. Dwars door dit alles
is het er nog, haar onbevangen zin in het leven. Het voelt rijk en sterkt haar vertrouwen
nog meer. Een warme gloed vervult haar. Met de Hollandse grond stevig onder zich en
het steeds zo ondoordringbaar lijkende wolkendek boven zich, staat zij daar, volop in de
stralen van de zon.
Moesson #2 augustus 2014_V4.indd 16
23-07-14 23:59
