Waar hij kon, heeft hij
geprobeerd het leed van mijn
ouders te verzachten
Zijn naam is Takefumi Ishihara. Hij was
augustus 2014 43
opgepakt, gemarteld en in december 1943
onthoofd. Verzet tegen de Japanners in
bezet Indië was een bij voorbaat verloren
strijd. Je kon als Indo-Europeaan eigenlijk
nauwelijks verzet plegen. De Japanners
waren uitstekend georganiseerd en zeer
goed geïnformeerd. Je stond praktisch
alleen tegenover een professionele en
meedogenloze tegenstander. De Japanners
hadden overal oren en gaven beloningen aan
mensen die anderen aangaven. Indische-
Nederlanders waren sowieso verdacht.
HOE REAGEERDE JE VADER?
Hij kon er helemaal niets mee. Waarom
wil jij dat weten?, vroeg hij. Meestal moest
hij enorm zuchten. Dan liep hij gewoon
de kamer uit. Ik heb ook een tijd met mijn
geweten geworsteld. Moest ik dit mijn
vader wel aandoen? Na alles wat hij had
doorstaan. Ik denk dat mijn vader zich
uiteindelijk heeft neergelegd bij mijn
geschrijf. Hij zei tegen me: 'Ik begrijp het
wel dat je het allemaal wilt weten.' Hij zei
me ook dat het hem speet dat hij mijn broer
Wouter en mijzelf niet meer had kunnen
geven. Als ik terugkijk, heb ik ook spijt want
mijn vader moest het maar zien te redden in
een land dat niet op hem zat te wachten. Hij
verdient respect voor de manier waarop hij
zich ondanks alles staande wist te houden.
Ik ben het huis uitgegaan toen ik negentien
was. De situatie met mijn vader was allang
onhoudbaar geworden. Later heb ik gelukkig
het contact met hem hersteld.
WAT WAS HIJ VOOR EEN MAN?
Mijn vader was een man van uitersten:
tegelijkertijd beminnelijk en onbeheerst.
Niemand wist wat hem mankeerde, hij
zelf denk ik ook niet. Er was helemaal niets
aan hem te zien. En in die tijd was er ook
niets bekend over wat pas jaren later, sinds
de publicaties en inspanningen van de
vermaarde psychiater professor Bastiaans
van de Jelgersma kliniek, het KZ-syndroom
of kampsyndroom is gaan heten. Zijn
onderzoek is een omslag geweest. Bastiaans
heeft de traumatische oorlogservaring van
die generatie een plek gegeven.
Tijdens het schrijven kreeg ik, nadat in 2010
de NOS bij de herdenking op 15 augustus een
korte reportage over Dido had uitgezonden,
van een gepensioneerde marine-officier
te horen dat de Kempetai de berichten
van de illegaliteit onderschepte waardoor
het mogelijk was het verzet op Java op
te rollen. Mijn vader werd ook door de
Kempetai opgepakt en hij heeft vijf weken
in gevangenschap doorgebracht. Omdat hij
een radiotechnicus was, werd aan hem een
centrale rol in het verzet toegeschreven.
Maar hij wist werkelijk van niets. Mijn
moeder had hem overal buiten gehouden.
Na weken van gevangenschap en marteling
werd hij plotsklaps vrijgelaten. Van een
Kempetai-officier kreeg hij op een ochtend
laconiek te horen: 'You proved to be innocent.'
Daar moest hij het mee doen.
Ik heb mijn vader nooit zien huilen. Maar
wat heeft de geplaagde man niet allemaal
moeten doorstaan? Ook na de oorlog en
na zijn komst naar Nederland. Er werd
zelfs gesuggereerd dat hij een aandeel zou
hebben gehad in de arrestatie van mijn
moeder. Had hij haar soms verraden? Want
waarom werd alleen hij door de Japanners
vrijgelaten? Mijn tweede moeder zei
eens tegen mij: 'Je vader heeft jarenlang
nachtmerries over de Kempetai gehad en zo
veel gehuild...' Dat heb ik nooit geweten.
HOE DENK JE OVER JAPANNERS?
Ik heb geen hekel aan Japanners. In mijn
opvatting kan je onmogelijk een heel
volk veroordelen, dat is veel te kort door
de bocht. Maar ik heb begrip en respect
voor mensen die onder de Japanse
bezetting hebben geleden en iedere
vergevingsgezindheid afwijzen. De Kempetai
heeft mijn moeder om het leven gebracht,
maar mijn vader vrijgelaten. En er speelt
nog iets mee. Mijn vader vertelde me dat
een gevangenbewaarder van de Kempetai
hem heel menselijk heeft behandeld.
Moesson #2 augustus 2014_V4.indd 43
24-07-14 00:02
