0
INTERVIEW
Darma heeft echt bestaan. Hoe kwam je hem op het spoor?
'Ik was in de Koninklijke Bibliotheek om voor De njai een oud kranten
bericht te zoeken en toen viel mijn oog op een bericht: "Moord op een
inlander." Daar wilde ik meer van weten. Wat mij intrigeerde was dat
hij een eeuw voor onze ouders naar Nederland kwam en op dezelfde
manier naar zijn nieuwe omgeving moet hebben gekeken. Het
bizarre is, hij assimileert fantastisch, intellectueel wordt hij Europees,
hij komt terug in Nederlands-Indië en valt dan in een samenleving
die koloniaal is en hem niet beoordeelt op zijn innerlijk, maar puur
op zijn uiterlijk. Dat wordt een strijd, waarin hij kansloos is. Waar de
Nederlanders geen rekening mee hebben gehouden is dat hij zijn
zelfbewustzijn ontwikkelt en hij zijn zelfrespect behoudt. Hij gaat
niet gedwee als onderwijzer aan het werk. Zijn verblijf in Nederland
heeft hem de ogen geopend. En hij was niet de enige. Er werden
meer Indonesische jongens naar Nederland gestuurd. Allemaal van
adel. Bij terugkomst in Indië werd de één vermoord, de ander pleegde
zelfmoord, een derde werd gek.'
Daarmee laat je ook de onmogelijke positie van de Indo zien?
'Dat is ook de ballast die Indo's hebben meegekregen. Je hebt met die
regels van de kolonie te maken en het is steeds laveren om daarbin
nen te blijven. En het is ook niet zo gek dat onze ouders al die tijd
langs die regels hebben geleefd, al waren het vaak idiote regels. Later
hebben ze geprobeerd om ons met die regels op te voeden, terwijl die
hier allang niet meer functioneel waren.'
Zijn vader zat bij het KNIL en was in Nederland ook beroepsmilitair.
'In 1957 is hij met vervroegd pension gegaan. Toen was hij 36. Kreeg
hij een klein pensioentje waar hij niet van kon leven en moest hij in
de fabriek werken. Dat heb ik in De ogen van Solo opgeschreven. Hij
werkte in een schrijfmachinefabriek. Achter de lopende band. Ik ben
een keertje mee geweest. Het leek wel alsof ik in de film Modern
Times van Charlie Chaplin was beland. In mijn boek schrijf ik dat het
voor hem wel een uitkomst was dat het er zo'n lawaai was, dat hij
daar niet kon praten. Er werd toch niet naar hem geluisterd.'
Dus toen ben jij dat verhaal voor hem gaan vertellen?
'Toen mijn vader nog leefde, wilde ik met hem naar Indonesië. Met in
het achterhoofd het boek dat ik wilde schrijven. Ik hoopte dat als we
daar samen zouden lopen hij aangedaan zou zijn en dat er allemaal
associaties boven zouden komen en dat hij me dan alles zou vertel
len. Maar dat is me nooit gelukt. Hij durfde niet.'
Het is echt jouw levenstaak.
'Ik ben er heel bewust mee bezig. Ik vind dat het een geschiedenis
is die verder reikt dan onze gemeenschap. Maar je moet de mensen
niet iets door hun strot willen duwen, je moet ze iets bieden wat ze
willen lezen omdat het kwaliteit heeft. Vertel het verhaal zo goed en
oprecht mogelijk. Ik heb dat welbewust gedaan in De njai. Wat ligt er
meer voor de hand om daar heel verontwaardigd over te zijn, zeker als
je er zo dichtbij staat. Wat was het erg en slecht wat de Nederlanders
deden. Maar dan kies je de slachtofferrol. Op het moment dat je het
objectief beschrijft is het effect veel sterker. Ik had niet de behoefte
om voor eigen parochie te schrijven en daarmee de ander af te stoten.'
Je manier van vertellen is inderdaad heel beheerst. Net zoals je praat
eigenlijk.
'Vergis je niet. Ik ben geen aimabele Indo, die altijd maar dociel en
meegaand is. Ik kan heel boos zijn. Ik kan heel ordinair uit de hoek ko
men. Als kind was ik een vechtersbaas. Ik had een enorme drift in me.
Dat is nu wel minder en ik zal het conflict niet snel opzoeken, al ga ik
het ook niet uit de weg. Ik was de eerste die tegen de hele Indische
gemeenschap durfde te zeggen: Jongens, het is heel vaak kolder wat
jullie beweren over jullie eigen afkomst. We zijn allemaal afkomstig
van zo'n eenvoudige inheemse vrouw. We hebben allemaal een Indo
nesische voormoeder. Daarmee haalde ik wel een heleboel mythes
van de Indische gemeenschap onderuit. Ik had er rekening meege-
houden dat heel wat Indo's over me heen zouden vallen. Uiteindelijk
komt het erop neer dat Indo's in principe allemaal bastaarden zijn.'
Mensen zien dat als nestbevuiling?
'Maar wie er ook bekaaid afkomen zijn de kolonialen. De mensen die
het koloniale systeem hebben bedacht en het hebben uitgevoerd. De
mannen die al die kinderen op de wereld hebben gezet. Dat is geen
nestbevuiling, maar het laten zien van de geschiedenis. Als je dat
goed doet, zien je lezers dat ook en daardoor was de ontvangst wel
willend. Je moet eerst kwaliteit neerleggen en als die kwaliteit erkend
wordt, kun je over alles schrijven. We moeten niet schreeuwen dat er
niet geluisterd wordt. We moeten het verhaal steeds weer goed ver
tellen. Dat kunnen we alleen zelf doen. Ik stop er ongelooflijk veel tijd,
energie en onderzoek in, omdat ik iets goeds wil maken dat gelezen
wordt. Als het niet gelezen wordt, heb ik een probleem. Dan ligt het
aan mij en niet aan het feit dat mensen het niet interessant vinden.
Kennelijk kan ik ze dan niet bereiken. Misschien ben ik over een paar
jaar wel teleurgesteld, maar dan kan ik me niet kwalijk nemen dat ik
het niet heb geprobeerd. Ik wil niet aan de kant blijven staan en dan
klagen: het is niet gedaan. Dat is wat we te vaak doen. Ja, denk ik dan,
dat komt omdat je het niet eens hebt geprobeerd.'
REGGIE BAAY
Daar werd wat gruwelijks verricht
Slavernij in Nederlands-Indië
Door Reggie Baay
Athenaeum: 352 pagina's (paperback)
ISBN: 9789025304706
Prijs: 19,95
januari 2015 17
Daar wera
wat gruwelijks verricht
Slavernij irt Nederlands-Indië
Moesson #7 ianuari 2015.indd 17
20-12-14 0858
