Ooit was ze wereldnieuws.
INTERVIEW
Doo' Ricci Scheldwacht
Fotografie Frédérique Vlamings
Als dertienjarig Indisch meisje werd ze het
symbool in de strijd tussen Oost en West in
de dekolonisatie van Azië. In Singapore en
Maleisië werd ze een nationale beroemdheid.
In Nederland raakte ze in de vergetelheid, al
bracht ze ook de gehele westerse wereld in
rep en roer.
Het levensverhaal van Bertha Hertogh (1937
2009) is het trieste verhaal van een vrouw
die haar leven lang ontheemd bleef. Een
verhaal vol menselijk drama en verdriet. In
een notendop: achtergebleven blank Indisch
meisje groeit op aan de andere kant van de
wereld, ver weg van haar ouders, waar ze op
haar dertiende wordt uitgehuwelijkt aan een
moslim. Onder het oog van de internationale
media en onder druk van de politiek wordt
ze herenigd met haar ouders in Nederland. In
Singapore komt de zaak voor de rechter. Na
het proces breken er op straat rassenrellen
uit en worden er Europeanen en Euraziaten
door een menigte woedende moslims aange
vallen. Daarbij vallen er 18 doden.
Zes jaar na Bertha's overlijden verschijnt er
een boek over het leven van Bertha met de
titel Mijn naam is Nadra. Dat was de moslim-
naam die Bertha kreeg van haar pleegmoe
der Che Amina. Op vijfjarige leeftijd zag
de kleine Bertha hoe haar Hollandse vader
door de Japanners werd weggevoerd. Haar
Indische moeder, die buiten het kamp bleef,
had de zorg voor zes kinderen. Om te kunnen
overleven, werd Bertha aan een pleegmoeder
meegegeven. Deze Che Amina, een vriendin
van haar oma, was een Maleisische vrouw,
die in Japan had gestudeerd en tijdens de
oorlog tolkte voor de Kempetai. Na de oorlog
nam ze haar pleegdochter mee naar Maleisië.
De ouders van Bertha vonden elkaar na de
oorlog terug en vertrokken na de onafhanke
lijkheid van Indonesië met hun kinderen naar
Nederland. Bertha's vader was vastberaden
om zijn achtergebleven dochter terug te
krijgen, maar het gezin had het niet breed. In
Nederland werd er een comité opgericht om
Bertha terug bij haar ouders te krijgen. Ook
koningin Juliana en het parlement begonnen
zich ermee te bemoeien toen bekend werd
dat Bertha op dertienjarige leeftijd was uit
gehuwelijkt. Na de rassenrellen in Singapore
besloten de plaatselijke autoriteiten, onder
druk van de internationale gemeenschap, dat
Bertha naar Nederland moest verdwijnen om
verdere ontwrichting van de samenleving te
voorkomen.
Elle van Rijn schreef op basis van artike
len in kranten en tijdschriften, interviews,
bioscoopjournaals en documentaires die
er tijdens Bertha's leven over haar werden
gemaakt, want zowel in het Oosten als het
Westen bleven journalisten door de jaren
heen aandacht aan de zaak besteden. Nadat
drie kinderen van Bertha in 2004 hadden
meegewerkt aan een documentaire voor de
Singaporese televisie, besloten ze om hun
moeder zelf te interviewen en haar levens
verhaal zo goed mogelijk vast te leggen. Tot
die tijd hadden ze daar nauwelijks weet van.
Een verhaal dat met de komst van Bertha
naar Nederland in 1951 geen happy end ken
de. Toen begon voor hun moeder de ellende
pas echt, zegt Frans Wolkenfelt, de oudste
zoon van Bertha, thuis bij Elle van Rijn, waar
het interview met beiden plaatsvindt.
Elle: 'Toen ik voor het eerst over Bertha
hoorde, dacht ik: Wat een heftig verhaal!
Waarom weet ik daar niets van? Het is ook
in Nederland veel in het nieuws geweest,
maar gek genoeg raakt het telkens weer in
de vergetelheid.'
Frans: 'In Singapore en Maleisië is het een
heel bekend verhaal. Nog altijd.'
Elle: 'Daar staat het in de schoolboeken.'
Frans: 'In 2004 werden wij benaderd door
Christopher Chew uit Singapore. Die wilde
een film maken over het leven van Bertha
Hertogh. Ook de ambassadeur van Maleisië,
Fauziah Taib, nam contact met ons op. Haar
interesse in mijn moeder was oprecht. Vanaf
toen zijn wij ons gaan verdiepen in haar le
ven. Daarvoor werd er bij ons thuis nooit over
gepraat. We zijn in de archieven gedoken
en daar kwamen we brieven tegen. Brieven
van Mansoer, de man met wie ze voor de
moslimwet was getrouwd. Die zijn voor mijn
moeder altijd verborgen gehouden. We von
den ook brieven van de Nederlandse consul-
generaal. En correspondentie van het Comité
Bertha Hertogh, dat ervoor heeft gezorgd dat
ze naar Nederland werd gehaald.'
Elle: 'Veel van die documenten zijn pas een
paar jaar geleden vrijgegeven.'
Waarom raakt Bertha's verhaal in Nederland
telkens in de vergetelheid?
Elle: 'Volgens mij omdat wij als land niet zo'n
heel chique rol hebben gespeeld. Er werd
totaal niet naar het belang van het kind
gekeken; het werd een prestigestrijd.'
Frans: 'Het was een politieke zaak geworden.
Azië was de overheersing van de westerse
wereld beu. Nederland was Indonesië kwijt.
Maleisië en Singapore maakten zich los van
Engeland. Het waren twee werelden die
botsten. Mijn moeder was voor beide kanten
een symbool.'
Elle: 'Toen er daar rassenrellen uitbraken, is
er achter de schermen een overeenkomst
gesloten: dit meisje mag het land niet meer
inkomen. In Singapore waren ze echt bang
voor een burgeroorlog.'
In het boek wordt het verhaal verteld door
Bertha zelf. Zij was al overleden toen Elle
begon met schrijven.
Elle: 'Ik heb voor de ik-vorm gekozen, omdat
ik zo dicht mogelijk bij Bertha wilde blijven.
Als lezer maak je alles door haar ogen mee.
Het nadeel was dat het ingewikkeld was
april 2015 15
Moesson #10 april 2015.indd 15
26-03-15 15:58
