Jatinegara,
De moessontijd is weer voorbij en
Jakarta is weer even gevrijwaard van
wateroverlast. De wijk Jatinegara is
één van de overstromingsgevoelige
gebieden in Jakarta. Moesson nam
er poolshoogte.
Tekst en fotografie Tjaal Aeckerlin
het voormalige Meester Cornelis, in de volks
mond Mèster genoemd, ligt aan de Ciliwung-
rivier die in de moessontijd, tussen november
en maart, met regelmaat voor ernstige
wateroverlast zorgt. Idjah (53) woont in een
stadskampong aan de Ciliwung. Aan de Jalan
Jatinegara Barat, pal naast het Hermina-zie-
kenhuis, ligt de steil naar beneden lopende
toegangsweg naar haar huis.
Idjah: 'Vanaf mijn kindertijd heb ik al met
banjirs, met overstromingen, te maken. Toen
stonden er in de wijk nog vruchtbomen en
erfjes met sierplanten. Het water kwam
hoogstens net boven mijn enkels. Door de
jaren heen is de kampong uitgedijd tot krap
aan de rivieroevers. Dat zag je overal aan de
Ciliwung gebeuren; het water kon zo zijn
natuurlijke loop niet meer volgen.'
Jakarta telt op dit moment 10 miljoen in
woners (in 1970 was dat 1 miljoen) en wordt
door maar liefst 13 rivieren doorkruist. Kijken
we naar het grootstedelijke gebied waartoe
de satellietsteden Bogor, Depok, Tangerang
en Bekasi behoren, dan spreken we over een
inwoneraantal van naar schatting 28 miljoen.
De bevolkingsgroei en de immense verste
delijking hebben de waterproblematiek
naar een absolute climax gebracht. Het
gaat hierbij niet alleen om de dreiging van
overstromingen, maar ook om zorgen over de
ernstige bodemdaling in met name het noor
den van Jakarta, de stijging van de zeewater
spiegel en het gebrek aan veilig drinkwater.
'In het verleden werd het regenwater tijdens
een stortbui snel opgenomen door de aarde.
Rond de huizen stond nog volop groen. Nu
wordt elke centimeter gebruikt en kan het
door het beton en het asfalt nergens meer
heen en stroomt het naar de laagste punten
in de wijk de woningen binnen', vertelt Idjah
met de nodige emotie in haar stem.
Jakarta heeft een gemiddelde jaarlijkse
neerslag van 1800 mm. Ter vergelijking: in
Nederland ligt de gemiddelde jaarlijkse
neerslag op 775 mm. Snelle verstedelijking
en illegale bouw hebben de absorptiemo-
gelijkheden van de grond sterk verminderd.
Slechts 10 procent van Jakarta kan worden
gedefinieerd als open en groen, terwijl dat
volgens overheidsvoorschriften 30 procent
zou moeten zijn.
Idjah: 'In de jaren '50 wasten de bewoners
zich nog aan de rivier, maar nu is het water
erg vervuild geraakt. Al vanaf de bron wordt
er allerhande huishoudelijk afval in de
Ciliwung gegooid en fabriekjes lozen er
direct hun afvalwater, zonder het vooraf te
zuiveren. Ik heb thuis een pompinstallatie
staan. Het grondwater dat naar boven komt,
vertrouw ik niet meer. Ik gebruik het enkel
en alleen om mezelf te wassen. Voor de
bereiding van het eten of als drinkwater is
het allang niet meer geschikt. Zelfs als je het
langdurig hebt gekookt.'
Schoon water is een schaars goed geworden
voor de inwoners van Jakarta. Ongeveer een
kwart van de bevolking is aangesloten op
het stedelijke leidingwatersysteem. De helft
haalt het water uit particuliere bronnen en
het andere kwart koopt het van de tukang
gerobakair, de waterverkopers met hun
langwerpige karren gevuld met jerrycans.
18 Moesson
Moesson #11 mei 2015.indd 18 k®+ 23-04-15 09:19
