Insultnde
UIT DE KUNST
Op het oude gedeelte van de gemeentelijke
begraafplaats De Essenhof in Dordrecht
staat dit grafmonument ter ere van de indo-
loog Pieter Johannes Veth.
Het monument van Franse zandsteen in de
vorm van een jonge Javaanse vrouw, is ge
maakt door de bekende beeldhouwer Joseph
Mendes da Costa. Het is een allegorische
voorstelling van Insulinde met in haar hand
een hoorn des overvloeds. Het staat op een
voetstuk waarop aan de voorzijde de namen
van de overledenen staan en daarboven
het woord Insulinde. Aan de achterzijde is
een chimpansee te zien die de bek van een
krokodil inspecteert, als symbool voor het
eilandenrijk. Aan de achterzijde is een strofe
te lezen uit het aan Veth opgedragen gedicht
'Insulinde's groet' van P.A.M. Boele van
Hensbroek:
Zag nimmer ook zijn oog mijn schoon, hij
heeft mij liefgehad als geen. Hij kende mij,
mijn land, mijn woon, mijn hart, mijn lachen
en geween
Ondanks dat Veth er nooit geweest was, lag
Nederlands-Indië hem na aan het hart. Op
22 september 1864 werd hij hoogleraar aan
de nieuwe rijksinstelling tot opleiding van
Indische ambtenaren in Leiden. Daar gaf hij
niet alleen land- en volkenkunde, maar ook
'godsdienstige wetten, volksinstellingen
en gebruiken der Mohammedanen in den
Indischen archipel'. Hij was mede-oprichter
van het Indisch Genootschap en gaf als lid
van het hoofdbestuur van het Nederlandsch
Bijbelgenootschap Javaanse, Boeginese,
Batakse en Dayakse woordenboeken uit. Hij
was redacteur van de Indiër, van Tijdschrift
voor Nederlandsch-Indië en voor De Gids.
Hij richtte het Koninklijk Nederlands Aard
rijkskundig Genootschap op, was van 1873 tot
1884 voorzitter en bemoeide zich met verschil
lende expedities. Hij was de ontdekker van
Multatuli, die over hem schreef: 'Wie niet ver
baasd staat over de kennis van professor Veth,
heeft geen verstand van kennis.' Zo'n man
heeft met recht een monument verdiend. Het
zou mooi zijn als hij ook in Indonesië geërd
zou worden.
Nog tot 10 mei is een tentoonstelling over
Joseph Mendes da Costa te zien in Museum
Beelden aan Zee in Scheveningen. Bij de
tentoonstelling is een monografie verschenen
van de hand van Louk Tilanus, waarin het graf
monument ook besproken wordt.
FOTO: MICHIEL ELSEVIER STOKMANS
Frans Leidelmeijer
bespreekt iedere maand kunst die is
ontstaan uit Europese en Indische
kruisbestuiving.
mei 2015 23
Moesson #11 mei 2015.indd 23
23-04-15 09:19
