'Zolang de mensen
dachten dat hij arm
was en honderden
mondjes moest
voeden, zolang kwam
er geld, wist hij'
En toen verder
Tong Tong Fair: van
27 mei tot en met 10 juni op
het Malieveld in Den Haag.
HORMAT
in het Nederlandse Arnhem stond. Maar Van
der Steur had geen rooie cent, vertelde hij in
alle Indische kranten. Hij richtte zich dus tot
het publiek. Zo schreef hij in het Bataviaasch
Nieuwsblad:
...geheel Indië dient dus opgewekt tot mede-
doogen met de oud-strijders, zich uitend in
het geven van ruime giften, zoo ter uitkeering
van geld en goederen, zoowel levensmid
delen als kleeren aan de buiten hun schuld in
moeilijkheden verkeerende oudgedienden, als
ter voorbereiding van de uitvoering van het
eenige plan, dat op den duur verbetering kan
brengen: de stichting van een eigen Indisch
Bronbeek.
'Ruime giften' - dat was niets te veel gezegd.
Er was nul. Geen grond, geen gebouw, geen
cent. Van der Steur liet zich door dat soort
kleinigheden niet uit het veld slaan. Er werd
een Vereeniging opgericht en het inzamelen
bleef voortgaan, tot in 1926 te Gang Solitude
in Meester Cornelis een aantal kleine huizen
als Indisch Bronbeek kon worden geopend.
Bandoeng had al in 1924 een afdeling weten
te openen. Men sprak enthousiast over héél
Indië beplanten met deze tehuizen, want:
'De oud-militairen kunnen thans zien dat het
Indische publiek niet alleen met woorden
zijn sympathie weet uit te drukken doch ook
in daden.'
Deze liefdevolle zorg was in feite een manier
om controle uit te oefenen. Het concubinaat
kon dan wel verboden zijn (1914), maar het
was wel gebleken dat er nog altijd militairen
waren die een relatie onderhielden met een
inheemse vrouw. En van de vierkante pot
(jenever) waren ze niet vies. Zo'n tehuis bood
dus onderdak en regels. Wie er woonde en
wilde blijven wonen, moest zich gedragen.
geplaatst bewindspersoon naar de kolonie
vertrok, werd Oranje-Nassau altijd bezocht.
Privé leek hij op te gaan in zijn werk. In alle
brieven ging het alleen over het tehuis.
Zelfs het huwelijk met Anna Zwager in 1907
stond in het teken daarvan: toen de bruid in
Magelang aankwam, ontdekte ze dat haar
echtgenoot altijd op de slaapzaal sliep. Ze
zouden dan ook geen kinderen krijgen. Anna
heeft meegewerkt in het tehuis, tot haar
dood in 1936.
Met de Japanse bezetting kwamen voor het
tehuis de moeilijkheden. De geldstromen
stopten, maar Van der Steur had gelukkig
gespaard. Er werden kinderen door de Jap
aan de dwangarbeid gesteld. Van der Steur
zelf werd geïnterneerd, eerst in Tjimahi en
daarna in Semarang. Kort na de capitulatie
van Japan hebben zijn Steurtjes hem daar
gevonden. De reis naar huis in een 'gevonden'
vrachtauto duurde twaalf dagen. En naar
huis moesten ze, want hun Pa wilde zo graag
sterven te midden van zijn kinderen. Zo
geschiedde het.
De begrafenis moet zeer emotioneel zijn
geweest: kleine jongens die een erewacht
vormden, preken in het Nederlands en Indo
nesisch, Molukse liederen die ten afscheid
werden gezongen. Hij werd begraven op het
kleine kerkhof bij het tehuis, en daar ligt hij
nu nog.
Hoe ging het verder met het tehuis? Dat
antwoord is eigenlijk een ander boek.
Momenteel draagt de Vereniging Vrienden
van de Yayasan Pa van der Steur de zorg voor
de voortzetting van het werk van Pa. Wilt
u meer weten, dan kijkt u op hun website:
pavandersteur.org. Op 27 mei om 13.00 uur
presenteert Vilan van de Loo haar biografie
van de man die het allemaal begon op de
Tong Tong Fair. Het boek heet: Johannes "Pa"
van der Steur (1865-1945): zijn leven, zijn werk
en zijn Steurtjes.
Afscheid
Op deze manier had Van der Steur lang
kunnen doorwerken. Indië had hem leren
waarderen en liefhebben. Nederland begreep
iets van zijn werk; wanneer er een hoog-
juni 2015 41
Moesson #12 juni 2015 (nieuw).indd 41
20-05-15 13:51
