INTERVIEW
van The act of killing niet naar Indonesië terug zou
kunnen, voltooide hij eerst de opnamen van The look of
silence. Dat maakt het optreden van Adi nog moediger,
want hij woont wel in Indonesië.
'De veiligheid van de mensen in Indonesië die aan
beide films hebben meegewerkt blijft een precair
onderwerp. Daarom staan de Indonesische crewleden
anoniem op de eindtitels. Ik ben daarom ook niet meer
teruggeweest. Adi wilde de daders ontmoeten omdat
dat volgens hem een manier is om uit de gevangenis
van de angst te komen, waarin zijn familie al die tijd
leefde. Als de daders zouden toegeven dat ze iets fout
hadden gedaan en hun excuses aanboden, kunnen
slachtoffers en daders met elkaar verder. Zonder angst
of wantrouwen. In de film faalt Adi daarin. Geen van
de daders blijkt in staat te erkennen dat hij iets fouts
heeft gedaan.'
Beide films zijn vertoond in Indonesië. Maar niet in de
reguliere bioscopen. Hoe zit dat?
'The act of killing hebben we aanvankelijk bewust niet
in de reguliere bioscopen uitgebracht omdat The board
of censorhip hem meteen zou verbieden. We hebben
er eerst voor gezorgd dat de mensen in Indonesië de
film konden zien. Daarvoor hebben we samen met de
National Human Rights Commission speciale vertonin
gen georganiseerd. Ook hebben we de film (Indonesi
sche titel: Jagal - RS) zonder ondertiteling helemaal op
YouTube gezet, zodat mensen in Indonesië hem gratis
kunnen zien. Maar officieel is de film niet in de gewone
bioscoop te zien.
The look of silence is in december voor het eerst ver
toond door de National Human Rights Commission en
de Jakarta Arts Council. Dat vond plaats in de grootste
bioscoop van Indonesië, waarbij 2.000 mensen aanwe
zig waren. Na afloop werd Adi geïnterviewd en ontving
hij een tien minuten durende ovatie van het publiek.
Met zijn optreden in deze film heeft hij het zwijgen
doorbroken.
Moesson mag van Cinema Delicatessen 5 dvd's van de film The look of silence
van Joshua Oppenheimer weggeven. Meedoen? Stuur voor 14 september
een mailtje naar redactie@moesson.com. Vergeet niet je naam en adres! Een
kaartje sturen kan ook, naar Postbus 2074, 3800 CB in Amersfoort. Succes!
Omdat de film in de Indonesische media al tot film van
het jaar was gebombardeerd, durfden de censors de
film niet meer helemaal te verbannen. Officieel is hij
niet in de bioscoop te zien, maar als besloten voorstel
ling wel. Net zoals het is toegestaan om community
screenings te houden.
Ik ben vereerd dat mijn twee films het proces hebben
versneld, maar daarachter staat een heel team van
Indonesiërs die tien jaar van hun leven eraan hebben
gewijd en hun veiligheid op het spel hebben gezet.
Filmmakers, universiteitsdocenten, advocaten die zich
inzetten voor de mensenrechten. Mensen die geen
credits voor hun werk kunnen krijgen, zolang er geen
politieke verandering is.'
Tijdens de Bersiap zijn er ook veel families vermoord.
Kun je dat vergelijken met de moorden van 1965?
'Die vraag durf ik niet heel diep te beantwoorden,
omdat ik over te weinig kennis daarover beschik. Maar
ik weet wel dat er toen veel Hollanders en Indo's zijn
vermoord. De reden daarvan was hun Nederlandse
afkomst. En of dat nu incidenteel of systematisch
gebeurde, het was een schending van mensenrech
ten, het was moord. Absoluut. Daar is geen twijfel
over. Ik ben een pacifist en ik ben tegen alle vormen
van geweld. Schendingen van de mensenrechten zijn
schendingen van mensenrechten. Door wie ze worden
begaan, of hoe ze door de tijd worden gedefinieerd,
dat doet er niet toe.'
Er gaat een enorme rust van je uit.
'Deze films gaan over empathie. Over elkaar begrijpen.
De daders zijn ook bang. Ze zijn bang dat ze hun eigen
schuld onder ogen moeten zien. Bang voor hun buren,
die misschien weleens wraak kunnen nemen. Als je
zo'n samenleving van angst en wantrouwen wilt helen,
moet je ook de daders begrijpen. Dat betekent niet dat
je met ze moet sympathiseren. Als je een kant moet
kiezen, is het logisch dat je de kant van de slachtoffers
kiest. Maar om tot vergiffenis te kunnen komen, moet
je openstaan voor beide kanten.'
Tot vergiffenis komen, is dat jouw doel achter deze
films?
'Nee, mijn doel is onszelf een spiegel voor te houden.
En ons te confronteren met onze angsten. Durf jezelf
onder ogen te zien. Als we kijken naar onszelf en daar
bij niet wegkijken van onze diepste angsten, komen we
er alleen maar sterker uit.
16 Moesson
Moesson #3 september 2015.indd 16
26-08-15 15:46
