Ook binnen de Indische groep waren de
soms wat pompeus ogende stenen populair.
je handen in een bak vol stenen te graaien
en naar de schittering, de tekening, of het
lijnenspel te kijken. Soms kom je fossielen
tegen en ontdek je een vleugel van een
insect of de nerven van een blad in een steen.
Iedereen loopt hier met kleine zaklampjes en
vergrootglazen rond.'
Waarom en hoe de rage precies ontstond, is
voor Andi moeilijk terug te halen. Hij maakt
een vergelijking met de batik die lange tijd
door de populariteit van westerse modear
tikelen, gezien werd als ouderwets. Het was
iets voor tijdens een ceremonie; een huwelijk
bijvoorbeeld. Maar de laatste 15 jaar zit het
gebruik van batikkleding weer in de lift, zeker
nadat het in 2009 op de Werelderfgoedlijst
terechtkwam. Nu is het in Indonesië elke
vrijdag batikdag en dragen medewerkers de
designs met trots op de werkvloer. Daarnaast
hebben Indonesische modeontwerpers zich
op batik gestort, zodat de motieven voortdu
rend worden vernieuwd.
'Wat met batik gebeurd is, zie ik nu ook ge
beuren met de belangstelling voor stenen. Ze
zijn beiden onderdeel van het Indonesische
leven en onze geschiedenis. Als ik als kind bij
mijn vader op schoot zat, speelde ik met de
twee ringen om zijn vingers. Hij bezat een
opal biru, een blauwe opaal en een kecubung
teh, een amethist die de kleur van bruinrode
thee had. Om de paar weken kregen ze een
bad in een kommetje met water en hij legde
ze om de zoveel tijd een paar uur in de zon
om ze 'op te laden'. Die stenen pasten bij
mijn vader. Hij droeg de ringen 24 uur per
dag, behalve als hij naar het toilet moest',
doet Andi uit de doeken.
De stenen van Andi's vader zijn in het verle
den gekocht bij één van de honderden batu
cincin-straatverkopers die Jakarta nog steeds
rijk is. Ze zitten geduldig langs de kant van
de weg, met voor zich een opengeklapte etui
waar zich een verzameling ringen in bevindt
met een verscheidenheid aan stenen. Meest
al vergezeld van een platte bak gevuld met
water waarin zich onbewerkte exemplaren
bevinden.
Maar wie weet nu nog dat de meerkleurige
kalimaya, een opaalsoort die voornamelijk
voorkomt op West-Java, staat voor stabiliteit
in het leven?
De Indonesische archipel is gezegend met
een rijkdom aan (half)edelstenen. Het basis
materiaal voor een steen is een combinatie
van samengeklonterde mineralen die zich
vormen onder invloed van druk en tempera
tuur onder het aardoppervlak. Dit doet zich
voor tijdens de vorming van een nieuw ge
bergte, bij aardverschuivingen of stolling van
gesteenten na een vulkaanuitbarsting. Het
zijn processen die zich over honderdduizen
den of zelfs miljoenen jaren afspelen; maar
voor Indonesië nog altijd dagelijkse kost.
Maar wanneer is een steen een edelsteen of
een halfedelsteen? In het verleden werden
enkel de diamant, robijn, smaragd en saffier
daartoe gerekend. Ze stonden bekend als 'de
grote vier'. Dat had te maken met hun kleur-
samenstelling, glans, zeldzaamheid en hard
heid. Voor dat laatste werd de hardheids-
schaal van Mohs gebruikt. De diamant kreeg
een 10 - de hoogste waarde - toegekend en
kalksteen met zijn veel zachtere eigenschap
pen een 1. Het onderscheid tussen edelste
nen en halfedelstenen wordt tegenwoordig
niet meer gemaakt. Zo kan de opaal, met een
hardheid van 5 tot 6 gewoon als edelsteen
beschouwd worden. Overigens is het ook
niet zo dat bijvoorbeeld een diamant het qua
kostbaarheid altijd wint van andere stenen.
Een stuk turkoois, toermalijn of aquamarijn
kan per karaat veel meer opbrengen.
Wie Indonesië heeft bezocht, weet dat de
stenen er letterlijk voor het oprapen liggen.
In rivierbeddingen, in rotsachtig berggebied
of zomaar in de omgewoelde aarde. Wat
overigens niet wil zeggen dat ze direct een
waarde vertegenwoordigen. Indonesië kent
tegenwoordig tal van commerciële vind
plaatsen. Jade in West-Sumatra en amethist
in Centraal-Kalimantan. Tienduizenden zijn
werkzaam in de stenenbranche als bewerker,
ontwerper of handelaar. Jaarlijks gaat er
miljoenen in de bedrijfstak om. Een belang
rijk en bekend handelscentrum bevindt zich
in Jakarta. Rawa Bening is een drie verdiepin
gen tellend warenhuis waar stenenliefheb
bers uit het hele land komen rondsnuffelen
en kopen.
Andi (37) voelt zich als een bajaklaut, een
zeerover, wanneer hij door Rawa Bening
struint: 'Het is één grote schatkamer en je
krijgt er energie van. Het is heerlijk om met
24 Moesson
Moesson #5 november 2015.indd 24
