Bonthy Kiliaan
(Bonthain, Celebes, 1934)
In 1951 kwam Bonthy
naar Nederland. 'Met de
Oranje, eerste klas', lacht
hij. 'Datkan toch ook niet
iedereen Zeggen.'
VOORPUBLICATIE
'Mijn opa van vaders kant was een transla-
teur, een tussenpersoon tussen de sultan
van Solo en andere mensen. De sultan
correspondeerde alleen in het hoog-Javaans.
Al zijn brieven naar de regering werden
vertaald naar het Nederlands. Mijn oma van
moederskant stamt af van de Molukken, van
de perkeniers. Dat waren de mensen die de
specerijen voor de VOC verbouwden.'
Bonthy's vader was afgestudeerd als arts.
Zijn moeder was apothekersassistente. Zij
werkten onder andere op het eiland Noesa
Kembangan. Dit eiland wordt ook wel het
Alcatraz van Indonesië genoemd, want het
is een verbanningsoord. 'Het is eigenlijk één
grote gevangenis met een aantal onder
nemingen waar de gevangenen werkten',
aldus Bonthy. Zijn ouders verhuisden naar
Bonthain, waar ze eveneens te werk werden
gesteld in het ziekenhuis van een gevange
nis. Bonthy is hier geboren en heeft er ook
zijn naam aan te danken.
We krijgen nog veel meer familiegeschiede
nis te horen, want Bonthy kent de verhalen
goed. Hij heeft ze gelezen in de dagboeken
van zijn ouders. Maar hoe heeft Bonthy zelf
zijn tijd in Indië doorgebracht? 'We woonden
in een huis met vele galerijen vol orchideeën
en hadden een T-Ford. Onze tuinman was
een van de gevangenen die mijn ouders al in
Noesa Kembangan als hulp hadden. Maar in
middels was hij een vrij man. Deze tuinman
zorgde ervoor dat mijn moeders orchideeën-
collectie gestaag groeide.'
Op vierjarige leeftijd verhuisde Bonthy naar
Soerabaja. 'Wij woonden er met mijn oma,
een tante en enkele ooms in een riant huis
in een dure buurt. Het was gunstig gelegen,
dicht bij het ziekenhuis en de school. De huur
was heel erg schappelijk. Later bleek dat het
huis al anderhalf jaar leeg stond. Niemand
wilde het hebben, omdat iemand zich er had
opgehangen. Zijn geest zou nog aanwezig
zijn. Dus op de eerste de beste donderdag
werd er wierook gebrand en brachten wij
offers bij de waterput.'
Als kind heeft Bonthy veel kunnen spelen.
Bonthy's nichtje woonde in de buurt. Samen
speelden ze vaak in de zandbak. Ook vliege
ren vond hij leuk. Met een ondeugende blik
in zijn ogen legt hij uit hoe je gevechtsvlie
gers kunt maken, met glasdraad van gom en
fijngestampt glas. Dit heeft hij geleerd van
zijn blinde opa. Gatrik, kastie, knikkeren, fiet
sen, rolschaatsen, steltlopen en tollen waren
ook geliefd. Lang heeft het gezin hier niet
gewoond, want Bonthy's vader, die inmid
dels afgestudeerd was als chirurg, verhuisde
naar Modjowarno. In deze plaats was een
zendingsziekenhuis en een kampong.
'Tijdens de oorlog zat ons gezin in Ban
doeng, bij de zus van mijn moeder. Spijtig
genoeg zonder mijn vader, want hij werd als
krijgsgevangene aan de Birma-Siam spoorlijn
tewerkgesteld. Mijn moeder had een kennis
uit haar hbs-tijd, meneer Hellerman. Hij was
elektrotechnisch ingenieur en werkte bij de
grote zendmast van Bandoeng. Deze was
gericht op Radio Kootwijk.'
Bonthy lacht en zegt: 'Hallo, Bandoeng.'
Dit waren de fameuze woorden die konin
gin-moeder Emma ooit sprak: Hallo Ban
doeng... hier Den Haag. De Japanners hadden
deze zender gericht op Tokyo, maar hadden
verder geen kennis van de apparatuur. Het
huis tegenover de generaal werd toen ter
beschikking gesteld aan meneer Hellerman
in ruil voor zijn diensten.
'Het was een knots van een huis. Zijn moeder,
zijn zus met haar twee dochters, twee tantes
en mijn moeder, mijn zus en ik mochten
daar ook komen wonen. De zus van meneer
Hellerman had twee kinderen en een van
die kinderen is vele jaren later mijn vrouw
geworden', vertelt Bonthy. 'De Japanners
hadden die zendmast nodig, dus ze zorgden
er wel voor dat wij veilig waren. Tot de bevrij
ding hebben wij hier gewoond.'
In 1951 kwam Bonthy naar Nederland. 'Met
de Oranje, eerste klas', lacht hij. 'Dat kan toch
ook niet iedereen zeggen.'
Bonthy showt trots een blauw fotoalbum,
met een wajangpop op de kaft. De vergeelde
foto's van zijn familie en de verhalen uit het
dagboek van zijn moeder zorgen voor een
aantrekkelijke reis terug in de tijd. 'Ik heb een
erg fijne tijd gehad in Indië. Ook hier in Ne
derland. Ik heb gewoon erg veel geluk had.'
40 Moesson
Moesson #5 november 2015.indd 40
28-10-15 14:43
