heeft mij
euro's gekost'
Afgelopen jaar
Adriaan van Dis werkte zijn bekroonde roman Ik kom terug
om voor toneel. Tot in mei treedt hij met Olga Zuiderhoek op in
theaters door heel Nederland. Hij als de zoon, zij als de moeder.
'Een heleboel leugens bleken nog waar te zijn ook!'
INTERVIEW
'De waarheid
honderden
Door Geert Onno Prins Fotografie Ivo van der Bent
mocht schrijver Adriaan van Dis (Bergen,
1946) twee grote literaire prijzen in ont
vangst nemen: de Libris Literatuurprijs voor
zijn nieuwste roman Ik kom terug en de
Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele
oeuvre. De jury roemde Van Dis vooral van
wege zijn Indische werk als 'schatbewaarder
van de trauma's van zijn ouders'. Telkens eiste
zijn jong overleden vader de hoofdrol voor
zich op: 'Mijn op Java geboren vader dicteer
de thuis de verhalen', lezen we opnieuw in
Ik kom terug.'Ik had me zijn leugens toege-
eigend en er nieuwe aan toegevoegd. Mijn
moeder was de grote zwijger thuis.'
Toch begon zijn moeder in de laatste maan
den van haar leven ineens te praten over
haar bewogen leven. Na haar overlijden op
bijna honderdjarige leeftijd bleef hij achter
met schriften vol aantekeningen. Wat moest
12 Moesson
hij nu met haar verzinsels? 'Die zijn ook
waar', had zij nog gezegd. 'Ze gaan al zo lang
mee.'
Komende maanden speelt Van Dis zelf,
samen met Olga Zuiderhoek, in zijn toneel
bewerking van Ik kom terug. Maar liefst
66 voorstellingen staan geboekt door heel
Nederland, waarvan de helft al is uitverkocht.
'66 voorstellingen', zucht de pensioengerech
tigde Van Dis boven een kop koffie, 'waar ben
ik aan begonnen? Maar... in kleine zalen. Dat
moet, want Ik kom terug is een intiem stuk,
anders dan de gelijknamige roman: een zoon
legt aan een actrice uit hoe zijn moeder was,
de actrice speelt de moeder, op den duur
wordt de actrice de moeder en blijkt de moe
der een actrice geweest te zijn. Mijn moeder
had vaak een gespeelde houding, om niet bij
haar gevoel te hoeven komen.'
Ik herkende mezelf in haar omgang met
mensen. Voor de buitenwereld een vlotte
prater, maar als de dood voor intiem contact.
Jong geleerd, oud gedaan. Altijd waakzaam,
wantrouwend. Angst. Misschien was dat de
band'(Ik kom terug, pagina 156)
'Toneel is directer. Veilig achter mijn schrijf
tafel kon ik gevoelens in bedwang houden,
trouwens, voor zover er nog pijn en verdriet
en boosheid was, had ik die tien a twintig
jaar geleden achter mij gelaten. Schrijven
is een ambachtelijke zaak. Maar op het
toneel speel ik mezelf en komt de emotie
onherroepelijk dichterbij. Een wonderlijke
ervaring. Proza schrijven is schrappen; op
toneel moet je uitbeelden, wordt de essentie
uit het boek nog verder ingekookt. In het
boek wijd ik enkele bladzijden aan het verval
van de moeder. Op toneel zijn geen woorden
Moesson #7 januari 2016.indd 12
18-12-15 14:13
