Het Indische was er bij ons thuis wel,
maar een gespreksonderwerp was het niet'
INTERVIEW
Ik heb zelf altijd een hang gehad naar de oosterse
mystiek en verhalen. Toen ik jonger was interesseerde
ik me in boeddhisme en hindoeïsme. Maar ik weet niet
in hoeverre ik dat te danken heb aan mijn Indische kant.
Maar het Indische interesseerde me wel. Indische eten
was een deel van mijn opvoeding. Maar ook de wajang
poppen bij mijn oma thuis heb ik altijd erg interessant
gevonden.
Lazer op
Aan mijn vaders kant zijn ze vroeg naar Nederland
vertrokken. Aan mijn moeders kant zijn ze iets te lang
gebleven: er zijn foto's van het huis van mijn moeders
familie - in zwartwit - waar in rood op de muur stond
geschreven 'lazer op naar Nederland'. Dat was in 1957.
Mijn moeder heeft daar geen herinneringen aan. Ik
kan me voorstellen dat het best heftig is geweest voor
mijn grootmoeder, in een Japans interneringskamp.
Mijn grootvader zat als krijgsgevangene helemaal in
Noord-Japan. Dat moet een moeilijke tijd zijn geweest.
Ook na het kamp. Toen ze besloten uit Indonesië te ver
trekken, kwamen ze in het christelijke Monster terecht.
Best wennen. Het was lastig om er een plek te vinden.
Ze werden heel erg als anders gezien. Mijn oma is eerst
met de drie jongste kinderen naar Nederland vertrokken
in mei 1957 en mijn opa kwam later met mijn moeder en
tante. De eerste tijdelijke woonruimte in Den Haag was
- toevallig - achter het kantoor van Tong Tong. Dat ze el
kaar terug hebben gevonden, zonder mobiele telefoons
en skype, aan de andere kant van de wereld na maanden
zonder contact, is een klein wonder. Kan me daar zelf
eigenlijk niet zo veel bij voorstellen.
Indisch zwijgen
Het Indische is er bij mij niet met de paplepel ingegoten.
Je hoort het misschien wel vaker, maar er werd bij mij
thuis niet veel over gepraat. Het Indische was er wel,
maar een gespreksonderwerp was het niet. Vooral niet
over wat er in het kamp gebeurd was. Dat komt door het
traumatisch stresssyndroom dat ze daar hebben opgelo
pen. Mijn ouders en grootouders vertelden er nooit over.
Mijn ooms en tantes soms. Ik heb mijn oma nooit heel
veel gevraagd over die tijd. Ik wilde haar niet herinneren
aan die moeilijke dingen.
Ik heb het met haar wel over Indonesië gehad in de
jaren voordat ze overleed in 2014. Wanneer ik voor een
optreden in Indonesië was geweest, vertelde ik haar
erover. Over doerians en over hoe het daar nu is. Door
er zelf over te vertellen, vertelde zij ook over haar tijd in
Indië. Over hoe het in de afgelopen decennia is veran
derd, maar vooral over de leuke dingen die ze daar heeft
meegemaakt.
Het Indisch monument
Ik heb een keer een emotioneel gesprek meegemaakt
met mijn oma. Mijn opa was overleden en we gingen met
de familie naar het Indisch monument om hem te geden
ken. Dat is de plek waar we met de familie heengaan als
we iemand herdenken. Een belangrijke plek voor ons.
Bij het monument kwamen we twee schattige Japanse
toeristen tegen. En zij vroegen aan mijn oma: 'What is
this monument?' En toen moest ze dat uitleggen. Dat
was voor haar heel louterend. Want er is onder Indische
mensen vaak een moeilijk gevoel over Japan. Helemaal
bij mijn opa, die kon Japanse auto's niet uitstaan. Maar
goed, die twee Japanse toeristen, midden twintig, vroe
gen dat. En zij hadden geen enkel idee, want in Japan
wordt dit deel van de geschiedenis helemaal niet op
school onderwezen. Mijn oma vertelde waar het monu
ment voor was, en toen ze dit deed brak ze een beetje.
Maar dat was niet om haar verdriet. Maar om de haat die
ze van zich af voelde glijden. Ze bedacht zich ineens: de
haat die ik koester tegen de Japanners die de Indische
mensen iets hebben aangedaan, mag ik niet heel lang of
op een heel volk projecteren. Ze realiseerde zich ineens
dat ze altijd bevooroordeeld was geweest over Japan
ners. Dat maakte veel indruk op me.
14 MOESSON
Moesson #2 augustus.indd 14
20-07-16 17:17
