Jan Pieterszoon Coen (1587-1629) heeft twee
gezichten. Hij is de stichter van Batavia, de grondlegger
van Nederlands-Indië en de meest succesvolle
ondernemer die Nederland ooit gekend heeft. Maar
hij pleegde ook genocide op Banda, vermoordde zijn
concurrenten en liet een verliefde puber onthoofden.
Jur van Goor waagde zich aan een biografie.
VIJFENDERTIG JAAR LANG
JAN
PIETERSZOON
DOOR GEERT ONNO PRINS
WAJANGPOP J.P. COEN COLLECTIE WESTFRIES MUSEUM, HOORN
COEN,
der Zorn Gottes
doceerde Jur van Goor koloniale geschiedenis
aan de universiteit van Utrecht. Het perspec
tief op de geschiedenis kon hem daarbij niet
breed genoeg zijn, zoals bleek uit zijn over
zichtswerk van De Nederlandse koloniën 1600
1975. Na zijn afscheid in 2004 werkte Van
Goor tien jaar lang aan een biografie van Jan
Pieterszoon Coen. Daarbij baseerde hij zich
zoveel mogelijk op oorspronkelijke zeventien-
de-eeuwse bronnen uit binnen- en buitenland.
Resultaat: Jan Pieterszoon Coen (1587-1629),
koopman-koning in Azië is een met afstand
geschreven biografie geworden, met alle voor-
en nadelen van dien.
SWOT-ANALYSE
Hoe dan ook valt direct op dat Van Goor feit
van fictie wil scheiden om niet in een moeras
van moreel gezever weg te zinken. Coen is
zoals bekend een van de meest omstreden
figuren uit de Nederlandse geschiedenis.
Eeuwenlang werd hij als grote held bezongen
en nadat Indië definitief verloren was - toen
we hem niet meer nodig hadden - hebben we
hem alle schuld van ons koloniale verleden
in de schoenen proberen te schuiven. Jan
Pieterszoon Coen, generaal Van Heutsz en
kapitein Westerling als zondebok van ons fou
te verleden. Hoe harder we hen veroordelen,
hoe minder schuld je als Nederlandse kiezer
zelf hebt. Hier gaat Van Goor niet in mee, hij
is er niet op uit om ons calvinistische stoepje
schoon te vegen, want zodra je begint met
oordelen stop je met kijken.
Bovendien is Coen juist omdat hij omstreden is
interessant. Maar dan blijkt Van Goors aanpak
soms wat al te nuchter. Van Goor beschrijft
een andere wereld, maar voert de lezer niet
mee. Als ik een biografie van Coen lees, wil ik
bloed, zweet en tranen zien. De kruidnagels en
de kruitdampen ruiken, geschreeuw horen, me
voor onmogelijke keuzes gesteld zien, de wan
hoop voelen, de futiliteit, de absurditeit van
het leven op aarde beseffen, zoals in een film
als Aguirre, der Zorn Gottes. Ik wil op iedere
38 MOESSON
Moesson #4 oktober.indd 38
27-09-16 16:45
