Nederland-Lombok
Op de tekening zien we een naakte engel m&r op haar
een patroon van pepervruchten.
De grondlegger van het Wolfsonian Museum in Miami,
Mitchell Wolfson jr., verzamelde vanaf de jaren zeventig
voorwerpen van toegepaste kunst en propaganda uit
de periode 1885-1945. Ook zocht hij naar voorwerpen
die culturele gebeurtenissen weerspiegelen, zoals deze
tekening van Jan Toorop (1858-1928).
In 1894 was de Eerste Lombok-expeditie. De moslim
bewoners van het eiland Lombok, de Sasaks, voelden
zich door hun heersende Balinese Hindoeïstische vorst
slecht behandeld. Het Nederlands-Indische Leger kwam
de Sasaks te hulp, om gelijk van de gelegenheid gebruik
te maken een Nederlandsgezinde vorst op Lombok te
installeren. Het Nederlands-Indische Leger leed echter
een onverwacht felle nederlaag, die de geschiedenis
inging als 'het verraad van Lombok'. In Nederland was
men zeer begaan met de nabestaanden van de gesneu
velde militairen. De afgebeelde tekening was bedoeld
als illustratie in het boek Nederland Lombok, waarvan
de opbrengst bestemd was voor die nabestaanden.
NOVEMBER27
Moesson #5 november.indd 27
26-10-16 13:01
Leidelmeijer.
Frans Leidelmeijer bespreekt iedere
maand kunst die is ontstaan uit
Europese en Indische kruisbestuiving.
Uit de kunst
Op de tekening zien we een naakte engel met op haar
vleugels een patroon van pepervruchten. Links staan
drie eveneens naakte steunzoekende vrouwen. De engel
stelt de Humaniteit voor, die aan de uitgeteerde Sasakse
vrouwen - uitgebuit door de Balinezen - weer voorspoed
en voedsel brengt. Toorop, zelf van Euraziatische afkomst,
vermengd in zijn symbolische werken elementen van de
Javaanse wajangpop, zoals de spichtige armen
en slanke buigzame handen met elementen van de
pre-Rafaelitische Broederschap en de golvende lijnen van
de Belgische art nouveau.
Nadat de Balinese vorst enkele maanden later bij de
tweede Lombok-expeditie verslagen was, zijn volgelingen
gedood waren of zichzelf hadden gedood tijdens een
puputan, maakte men een grote hoeveelheid zilver, goud
en juwelen buit: de Lombokschat. Een aantal juwelen
werd verkocht om de Nederlandse schatkist aan te vullen.
Daarna zwierf de Lombokschat door depots en musea
in Nederland. In 1977 werd op last van Unesco een groot
deel teruggegeven aan Indonesië.
De collectie van het Wolfsonian Museum wordt beheerd
door de Florida International University, midden in het
art deco district van Miami. Vanaf 18 november is daar de
expositie Modern Dutch Design te zien. Bij de tentoon
stelling verschijnt een catalogus, met een essay van
mijn hand over de invloed van de Indonesische
cultuur op de Nederlandse architectuur en toe
gepaste kunt uit de periode 1885-1945.
Modern Dutch Design, Wolfsonian FIU Miami
1001 Washington Ave, Miami Beach (FL)
Van 18 november 2016 tot 11 juni 2017.
Op 18 november om 14.00 uur rondleiding
door Silvia Barisione en Frans
www.wolfsonian.org
