ERFGOEDREIS
'IN DE NEDERLANDSE KERK LOOP
JE OVER DE GRAFSTENEN VAN
GOUVERNEURS VAN BANDA UIT DE
ZEVENTIENDE EN ACHTTIENDE EEUW'
JULI 23
weest van de VOC of als vrije burgers beschik
baar waren. De productie van de nootmuskaat
gebeurde met de inzet van slaven. Die slaven
kwamen overal vandaan, zoals we uit het werk
van Reggie Baay en Matthias van Rossum we
ten. Niet alleen vanuit allerlei streken van de
Indonesische archipel, maar zelfs uit India. De
veelkleurige samenstelling van de Bandanese
bevolking vindt hier zijn wortels.
Volgens de Bandanese historicus Usman
Thalib die een studie schreef over de slavernij
op Banda, werden na enkele jaren groepen
Bandanese vrouwen vanuit Batavia terugge
bracht naar Banda om de slaven te leren hoe
de nootmuskaat te plukken. Ook nadat de
VOC aan het einde van de achttiende eeuw
failliet ging en opgeheven werd, bleef het
systeem van de perken bestaan. In zijn boek
Het verloren volk schetst Joop van den Berg
hoe de perkeniers in de negentiende eeuw
tijden van grote voorspoed en snel verval
hebben beleefd. De ruime perkenierswoningen
in de stad Bandaneira op het gelijknamige
eiland getuigen van die rijkdom. Soms was
de rijkdom van Banda ook in Amsterdam te
zien. Aan het einde van de negentiende eeuw
werden op de Weteringschans in Amsterdam
twee grote villa's gebouwd, Groot Banda en
Bandaneira. En op de bekende Amsterdamse
begraafplaats Zorgvlied is het grafmonument
van de perkeniersfamilie Hartog van Banda
terug te vinden.
Maar in zijn standaardwerk uit 1928, Neder-
landsche Oudheden In de Molukken, schetst
historicus Van der Wall vooral een beeld van
vergane glorie met perken en forten die tot
ruïnes zijn vervallen. Voor de Indonesische
geschiedschrijving zijn de Banda-eilanden
vooral belangrijk als de plaats waar twee van
de drie belangrijkste Indonesische nationalisti
sche leiders, Hatta en Sjahrir, in de jaren dertig
in balllingschap hebben geleefd.
Overal geschiedenis
Je hoeft bepaald geen moeite te doen om
al die geschiedenis tegen het lijf te lopen.
Een korte wandeling in Bandaneira brengt je
bijvoorbeeld naar de Nederlandse kerk waar je
letterlijk over de grafstenen van gouverneurs
van Banda uit de zeventiende en achttiende
eeuw loopt. De woningen die de perkeniers
in de stad lieten bouwen, wachten met hun
ruime veranda's en achtergallerijen en achter
tuinen gemoedelijk op een nieuwe bestem
ming. Sommige huizen zijn vervallen, andere
huizen verkeren nog in redelijke staat. Het
grote belang van Banda wordt voelbaar door
de twaalf forten en versterkingen bedoeld om
het handelsmonopolie van de VOC in stand te
houden. De strategische ligging van fort Belgica
- het lager gelegen fort Nassau is een ruïne
- op Bandaneira is vanaf de kantelen direct
duidelijk. De kanonnen bestrijken de hele baai.
Omdat Banda naast die schat aan historische
erfgoed ook nog eens beschikt over kraak
helder water waarin een grote rijkdom aan
vissen en koraal te zien is, is het in beginsel
een ideale vakantiebestemming. Bestuurders
en ondernemers denken daarom hard na hoe
het grote potentieel van Banda het beste kan
worden ontwikkeld zonder dat het ten koste
Moesson #1 juli 2017.indd 23 J®} 23-06-17 18:04
