INDONESIË
zelf aan slapeloosheid. Ik had last van een
jetlag en de geluiden uit de sawa hielden me
uit mijn slaap. 's Nachts maakt de natuur een
oorverdovend lawaai. Ik woon in Londen,
dus ik ben wel wat lawaai gewend, maar dan
betreft het autoalarmen die afgaan en gebral
van dronken mensen.
Toen ik die eerste nachtelijke scène schreef,
die de openingscène van mijn boek zou wor
den, wist ik nog niet wie Harper was. Ik wist
ook niets over Indonesië. Dat was confronte
rend. Ik was geschokt over mijn onwetendheid.
Voor Engelsen is Indonesië een onbekend
land. Er is geen Indonesische diaspora in
Engeland. Daardoor zijn er nauwelijks Indo
nesische restaurants in Londen. De meeste
Engelsen weten niet eens dat Bali een deel van
Indonesië is. Als schrijver vind ik het uitdagend
een onderwerp tegen te komen waar ik niets
van afweet. Mijn schrijversvrienden moeten
daar altijd om lachen. De meeste van hen
schrijven over zaken waar ze verstand van
hebben. Het moment dat ik me ging verdiepen
in de Indonesische geschiedenis, stuitte ik op
de massamoorden van 1965. Een gebeurtenis
die totaal onbekend is in Groot-Brittannië en
ook in de meeste westerse landen, denk ik.
Terwijl we wel weten over de genociden in
Cambodja en Rwanda.'
Hebt u de documentaires The act of killing en
The look of silence van Joshua Oppenheimer
gezien? Daarin vertellen de daders van de
massamoorden in 1965 trots voor de camera
over hun wandaden.
'Ja, ik vond het verbluffende films. The act of
killing bracht alleen de daders in beeld. Dat
maakte de film doodeng. The look of silence
begint met de slachtoffers en hun kinderen.
Dat maakt de film menselijker. Ik vond het ou
dere echtpaar en de opticien die op zoek gaat
naar de waarheid hartverscheurend.'
In uw boek denkt Harper: 'Ik kan me niet voor
stellen dat zulke vriendelijke mensen tot zulke
verschrikkelijke daden in staat zijn.'
'Mensen zijn tot verschrikkelijke dingen in
staat. We moeten inzien dat monsterlijke
dingen niet door monsterlijke mensen worden
gedaan. Ze worden door gewone mensen
gedaan. We moeten proberen te begrijpen hoe
dat komt. Ik heb eerder een boek geschreven
over verschrikkelijke daden die op een enorme
schaal zijn verricht. Dat boek Fires in the dark
ging over de Holocaust onder de Roma door
de nazi's.'
Harper is risico-analist. Hij werkt voor een
geheimzinnige organisatie. Hij is geen echte
geheim agent, maar werkt voor een particulie
re dienst. Hoe zit dat precies?
'Harper werkt inderdaad niet voor een echte
geheime dienst, maar voor een private orga
nisatie, die zich bezighoudt met het bewaken
van de veiligheid. Wereldwijd zijn er honder
den van dit soort maatschappijen. Ze werken
niet officieel voor regeringen, maar ze worden
wel door regeringen ingehuurd. Veel van hun
werk gebeurt vanachter het bureau, zoals
het opstellen van rapporten over de econo
mie en de politieke stabiliteit van een land.
Die informatie is belangrijk voor regeringen
en multinationals, zoals oliemaatschappijen.
Verder voeren deze particuliere organisaties
ook dezelfde taken uit van geheime diensten
en speciale legereenheden. Daardoor opereren
ze vaak in een schemergebied.'
Is de titel van uw boek Black Water een ver
wijzing naar het particuliere militaire bedrijf
Blackwater dat actief was in Irak en Afghani
stan?
'Jij zegt het. Sinds ze in opspraak zijn geraakt
hebben ze hun naam veranderd. Maar zoals ik
al zei: er zijn wereldwijd heel veel van dit soort
organisaties en ze bestaan al decennia. Na de
Tweede Wereldoorlog, toen de Koude Oorlog
losbrak, schoten ze als paddenstoelen uit de
grond. Het gevaarlijke van dit soort diensten
is dat ze niet worden gecontroleerd door
een parlement of krijgsraad. Ze hoeven geen
verantwoording af te leggen aan de democra
tie of het leger. Voor mijn research heb ik ge
sproken met mensen die voor zo'n organisatie
werken. Ik kan niet zeggen met wie en hoe ik
ze heb gevonden.'
Wel waar u ze hebt ontmoet?
'In Londen en Jakarta.'
Daarnaast vertelt u ook het persoonlijke ver
haal van Harper. Hij heeft een moeizame relatie
met zijn moeder. Waarom hebt u die verhaallijn
toegevoegd?
'Met de moeder wil ik laten zien hoe oorlogs
ervaringen doorwerken in onze levens. Ze is
op jonge leeftijd getuige van zoveel verschrik
kelijke dingen. Ze bevalt van een zoon in het
jappenkamp. Onder andere omstandigheden
zou ze waarschijnlijk een heel andere moeder
zijn geweest. Veel mensen uit die generatie
hebben eenzelfde nalatenschap van de Twee
de Wereldoorlog meegekregen. Ze zijn door
de oorlog getekend.'
Een andere belangrijke verhaallijn is de roman
ce die Harper beleeft met Rita, een vrouw die
hij op Bali ontmoet. Na een one night stand
wordt hij verliefd op haar.
'Harper is eigenlijk een metafoor voor Indo
nesië. Kan hij liefde en geluk bij haar vinden
als hij niet eerlijk is over zijn verleden? Voor
Indonesië geldt dezelfde vraag. In hoeverre
kan het land in het reine komen met zichzelf
als er geen waarheids- en verzoeningsproces
over het verleden heeft plaatsgevonden? Dat
had ik niet van te voren bedacht, maar kwam
pas op tijdens het schrijven.'
U zei net dat u geen verhaal wilde schrijven
zoals Joseph Conrad en Graham Greene. De
Britse krant The Guardian schreef dat uw boek
is te vergelijken met het werk van Graham
Greene en John le Carré. Hoe vervelend is dat?
'Ik zie mezelf niet als thrillerschrijver. Je mag
dit een psychologische thriller noemen. Maar
ik ben geen genre schrijver. Al mijn boeken
zijn verschillend, wat vanuit verkoopoogpunt
niet echt handig is. Mijn uitgever zou veel
gelukkiger zijn als ik elke keer hetzelfde boek
zou schrijven.'
Uw volgende boek wordt ook weer totaal
anders?
'Ja. Het wordt een spookverhaal. Ik ben
besmet geraakt door het Indonesische virus.
Vertel het maar niet aan mijn uitgever.'
Zwart Water Louise Doughty
Karakter Uitgevers 19,99
DECEMBER 25
Moesson #6 december 2017 CC18 V2.indd 25
23-11-17 09:24
