VERHAAL, TAAL EN IDENTITEIT
Jolanda Horman en de kracht van Delen is Helen
HET BESTE UIT
TWEE WERELDEN
DOOR PETER HUIJS, BTH-THINKPICTURES
Jolanda Horman, adviseur Verzorging en
Verpleging bij Stichting Nusantara Zorg, is
zojuist begonnen aan haar promotieonder
zoek aan de Erasmus Universiteit in Rotter
dam. Haar onderwerp, de narratieve Identiteit,
past heel goed in het vorig jaar begonnen
project Delen Is helen voor mantelzorgers, dat
door het kennis- en expertisecentrum van de
verpleeginstelling is opgezet. 'Mantelzorgers
hebben zeker baat bij deze benadering', zegt
Jolanda. 'Door te delen wat zij meemaken
komt alles in een ander, lichter daglicht te
staan. Het versterkt hun eigenwaarde, hun
identiteit. En als persoon kunnen ze verder.'
'Narratief' komt van het Latijnse woord 'nar
ratio', verhaal. De narratieve psychologie gaat
ervan uit dat mensen hun identiteit opbouwen
door het vertellen van verhalen over zichzelf
en over wat hen overkomt.
Ik wist dan ook dat ik het mezelf moeilijk
maakte toen ik mijn vraag stelde: 'Wat is
eigenlijk een identiteit?'
'Ja, nee, wat is narratief?' antwoordt Jolanda
Horman onmiddellijk.
Maar ik blijf bij mijn vraag. 'Dat komt dadelijk
wel', zeg ik, 'maar wat is een identiteit?'
Niet dat Jolanda daar geen antwoord op heeft.
'Een identiteit', begint ze, 'is hetgeen iemand
maakt tot wat hij is. En alles daaromheen heeft
daarmee te maken. Je kunt iemand niet los
zien van zijn sociale omgeving, van zijn herin
neringen, zijn toekomstvisie, van zijn dromen,
maar ook niet van wat er in het verleden is
gebeurd. Dat werkt allemaal op elkaar in, dat
heeft iemand gevormd, dat drukt zich uit in
zijn identiteit, of beter, dat is zijn identiteit.'
En gelijk gaat ze verder: 'En narratief is ook
niet iets wat statisch is. Je denkt: wat iemand
vertelt is waar, toch? Maar hoe is het? Kijk je
daardoor in iemands ziel, of is het in een con
structie van een werkelijkheid? Wat iemand
vertelt is de ene keer ook anders dan de ande
re. Daarin kun je verschillende afslagen nemen.
Is het werkelijkheid of een gewenste realiteit?
Is het verzonnen? Twee broers die in dezelf
de familie zijn opgegroeid hebben dezelfde
dingen meegemaakt, maar kunnen er een
heel andere kijk op hebben, en daardoor een
geheel andere werkelijkheid hebben beleefd.'
Als ze aan mijn gezicht ziet dat ik het niet
helemaal vat, brengt ze het nog wat dichterbij.
'Kijk. Mensen hebben verhalen nodig om bete
kenis te geven. Want de dingen die ze meema-
ken krijgen betekenis doordat ze passen in een
lijn, in een verhaal. Verhalen zijn er altijd geweest,
denk aan de mythen, de sagen, de sprookjes.
Volkeren hebben verhalen, maar mensen ook, en
daardoor krijgt de lijn van hun leven een zekere
zin. En jij zegt nu identiteit, maar ik begin ook
steeds meer te zien dat taal, de manier waarop
mensen woorden gebruiken, en welke ze niet
gebruiken, en ook hoe ze zich uitdrukken, dat dat
uitmaakt hoe zij zich voelen, dat wil zeggen, hoe
zij zich voelen te "zijn".
Indisch hart
Het blijkt al gauw dat die drie begrippen: identi
teit, narratief en taal, voor Jolanda's onderzoek
heel belangrijk zijn.
'Zeker', zegt ze, 'en het is de kunst van de on
derzoeker, of de therapeut, om helemaal zonder
oordeel alleen maar te luisteren. Taal is enorm be
langrijk. Welke woorden gebruikt de cliënt? Wat
klinkt daarin nog meer door? Want de mensen
zeggen veel meer dan ze vertellen. Wat wordt er
echt bedoeld? Vaak zit daar een heel andere wer
kelijkheid achter, zeker in de Indische gemeen
schap. In een verhaal vertellen de mensen vaak
iets anders dan waar het hen werkelijk om gaat.
En dan kun je als onderzoeker of therapeut wel
denken, ik ga die verhalen analyseren en dan kom
46 MOESSON
Moesson #3 september 2018.indd 46
29-08-18 20:31
