'ALTIJD HEB IK
MEERDERE VERSIES
VAN ÉÉN VERHAAL
GEKREGEN. ZO
CONCREET ALS
IK HET NU KRIJG,
HEB IK HET NOOIT
GEHAD'
Wat gaan jullie doen in Bandung?
Wat weten jullie over jullie Indische
familiegeschiedenis?
Waarover gaat jullie voorstelling?
Klemens: 'We gaan elke dag kendang-lessen
volgen. Kendang zal een groot onderdeel van
de voorstelling worden. Daarnaast gaan we op
zoek naar sporen van ons verleden. Straten,
huizen, kampen, militaire begraafplaatsen.
En we willen ook veel praten met de locals,
oudere mensen daar die de Nederlandse tijd
hebben meegemaakt.'
Nynke: 'Ik denk dat dit een groot verschil is
tussen Klemens en mij. Ik weet helemaal niks,
mijn moeder was de jongste toen ze naar
Nederland kwam in 1951. Mijn oma werd met
haar kinderen in Friesland ondergebracht. Mijn
moeder is heel erg Fries opgevoed. Zelf voel
ik me ook heel Fries. Het Indische heeft nooit
zo'n rol gespeeld in onze familie. Ikzelf was
het een beetje kwijtgeraakt. Tot ik onlangs in
de Molukse voorstelling Aan de andere kant
speelde, toen vond ik opeens weer herken
ning. Mijn moeder wist niet veel over het leven
in Indië, oma was daarover erg zwijgzaam.
Daarom heb ik veel dingen aan mijn tante
gevraagd. Met zorg, want als ik ernaar vraag
weet ik dat zij nachtenlang slecht slaapt. Maar
onlangs zei ze: misschien moet ik het toch
allemaal opschrijven. En dat heeft ze gedaan.
Ik ontving vanochtend een envelop van haar
met daarin een brief van 24 kantjes, alles met
de hand geschreven. Aan de telefoon zei ze:
lees het en ga niet naar gevaarlijke plekken. Ik
ga de brief lezen in het vliegtuig. Altijd heb ik
meerdere versies van één verhaal gekregen.
Zo concreet als ik het nu krijg, heb ik het nooit
gehad.'
Klemens: 'Ik was als kind al ontzettend geïnte
resseerd in mijn Indische achtergrond. Het feit
dat mijn familie er met zoveel trots vandaan
kwam, triggerde bij mij wat. Toen ik 18/19 jaar
was en toegelaten tot de studie audiovisuele
vormgeving aan de kunstacademie, heb ik
een documentaire over mijn oma en haar zus
gemaakt. Ik zit nog steeds met veel vragen,
vooral nu ik me wat dieper op de materie
inlees. Bijvoorbeeld: waar zaten opa en oma
nadat de onafhankelijkheid van Indonesië
werd uitgeroepen? Zaten zij toen in interne
ringskampen om tegen de nationalistische
beweging beschermd te worden, of heeft mijn
opa zijn gezin op een andere manier bescher
ming kunnen bieden? Dit zijn vragen waar ook
mijn ouders geen antwoord op hebben. En
hoe langer het duurt, hoe meer kennis uit de
eerste hand wegebt. Maar ook het Indisch-zijn
zelf, je ziet het aan mijn neefjes en nichtjes.
Je krijgt het effect van een printer waarvan
de cartridge op is: ze worden allemaal steeds
blonder en steeds lichter.'
Nynke: 'We delen allebei de noodzaak om de
verhalen die verdwijnen hoorbaar te maken.
Daarover zitten we heel erg op een lijn. Wat
betekent het voor je, waar je voorouders
vandaan komen? Mag je daar iets mee, moet
je daar iets mee? Of moet je het negeren? Dit
vind ik een heel spannende zoektocht. Ik heb
zelf drie kinderen. Ik kan wel doen alsof het er
niet toe doet, maar waarom niet benoemen
hoe dat nou eigenlijk heeft gezeten? Ik heb
aan mijn kinderen verteld dat beppe, hun oma,
op de boot naar Nederland is gekomen.'
Klemens: 'Dat is onze overeenkomst, dat onze
families in hetzelfde jaar, op dezelfde boot,
naar Nederland zijn gekomen. Ze zijn in dezelf
de periode begonnen met het opbouwen van
een nieuw bestaan. Ook daar gaat onze voor
stelling over, over het je moeten verhouden tot
je nieuwe leefomgeving. Wie ben, wie word ik?
Wat neem ik mee van het ene land naar het
andere? Wie wil ik zijn?'
Nynke: 'We willen ook een link leggen met de
mensen die nu nieuw in Nederland aankomen.
Zitten daar overeenkomsten in? Hebben we
als Nederlanders iets van de geschiedenis ge
leerd? Ik heb zin om in deze voorstelling tegen
het sentiment aan te schoppen en het contrast
op te zoeken. Het Indische is natuurlijk best
een hot item nu, wat ik te gek vind en waarde
vol en noodzakelijk, maar is het dan ook zo dat
opeens iedereen een druppel Indisch bloed
heeft?'
Klemens: 'Een deel van ons onderzoek is
traumaovererving. Wat hebben wij van onze
ouders meegekregen, en wat hebben onze
ouders weer meegekregen van hün ouders?
Nynke en ik hebben in het kader van deze
voorstelling met een psycholoog gesproken.
Dat wij nu nog te maken hebben met de trau-
14 MOESSON
